Ако требаше да ја сумирате политиката во Косово за 2025 година, би можеле да го направите тоа со неколку зборови: избори, конституирање, неуспех, повторни избори…
Може да се додадат и некои други: опозициските блокади, владините блокади…
И, зошто да не, неколку „посилни“ зборови: „луди“, „никаквеци“, „продадени“…
Секако 2025 не беше година на компромис, политички договори или големи меѓународни проекти.
Беше година на санкции: Стратешкиот дијалог со САД, на пример, беше суспендиран.
На врвот на листата актери во овој политички серијал беа самите пратеници.
За изборот на претседател на Собранието по изборите на 9 февруари, тие се состанаа … малкумина се сеќаваат колку пати, но сигурно повеќе од 50.
Тоа беше првпат вакво нешто да се случи во законодавниот дом на Косово.
Кога конечно беше избран претседател, дали тоа беше голема победа? Не.
По помалку од три месеци, претседателката на земјата објави предвремени избори, бидејќи обидите за формирање нова влада не успеаја.
21 и 28 декември беа разгледувани како датуми, но одлуката падна за вториот – на разочарување на сите што очекуваа мир за време на празникот.
На прв поглед, овие десет месеци помеѓу двата изборни циклуса може да изгледаат како да поминале многу брзо, но во никој случај не беа без драма.
Уставниот суд беше постојано вклучен, бидејќи еднаш едната, една другата страна се жалеа на противникот пред судот.
Неговите одлуки ретко ги задоволуваа сите: тие беа толкувани по потреба, оспорувани јавно и, повремено, се претвораа во политичка муниција.
Меѓународните сојузници испратија пораки, но без вообичаената фама – можеби за јасно да стават до знаење дека градењето институции е „ваша работа“.
Во втората половина од овој десетмесечен период беа одржани и два круга локални избори.
Нивниот процес беше завршен според правилата, но не недостигаа врева, политички тензии и предвидувања кои – во некои случаи – брзо беа осуетени.
Надворешната политика, исто така, не донесе голем пресврт: четири нови признавања на државата – да, но остатокот беше претежно сведен на средби, ветувања и фотографии…
Сега, како што се приближува новата година, прашањето е: дали Косово има луксуз да продолжи да одложува без никакво брзање?
Со геополитичките превирања што го зафаќаат светот, аналитичарите јасно велат: не!
Приоритети што треба да ја трасираат новата сезона
Приоритетите што аналитичарите ги предлагаат за новата влада – или барем онаа што се очекува по изборите – се бројни.
Но, еден се издвојува над сите други: обновата на довербата со клучните партнери: САД, ЕУ и НАТО, според Лулзим Пеци од Институтот за истражување и развој на политики во Косово.
Не со празни зборови за домашна публика, туку со јасно ветување за дисциплинирана координација, особено во областа на безбедноста, на северот на земјата и во дијалогот, вели тој.
Дури откако ќе се подобрат односите со сојузниците, Пеци верува дека Косово може сериозно да го разгледа следниот чекор: агенда усогласена со земјите од Квинтата и Европската Унија, што би ја извадило земјата од статусот на постојано чекање за членство во Советот на Европа, за статус на кандидат за ЕУ и постепено зајакнување на нејзиното партнерство со НАТО.
Третиот приоритет, иако политички помалку спектакуларен, е подеднакво витален според Пеци: енергијата.
Изградбата на нови енергетски капацитети, вклучувајќи гас и напредни технологии во секторот за јаглен, е услов за одржлив економски развој и вистинска енергетска независност, вели тој.
Илир Деда, поранешен член на косовското собрание, поставува слична листа на приоритети, но без многу дипломатија.
Според него, новата влада ќе мора веднаш да влезе во заеднички план со државите од Квинтата за решавање на некои од најголемите јазли во меѓународната блокада на Косово: членство во Советот на Европа, формализирање на односите со НАТО, разгледување на апликација за членство во ЕУ, без да се занемари исполнувањето на обврските за формирање функционална Асоцијација на општини со српско мнозинство.
Сепак, надворешната политика и дијалогот не можат да се одвојат од домашната реалност.
Деда вели дека без сериозен социо-економски пакет, кој навистина би го стимулирал приватниот сектор и би донел опиплив раст на приходите за граѓаните – вклучувајќи ги и пензиите – секоја друга агенда ризикува да биде празна.
И третиот приоритет, можеби политички најчувствителен, според него е поврзан со враќањето на довербата меѓу српското население во Косово, особено на северот на земјата.
Деда ја нагласува потребата од конкретни и добро осмислени мерки во оваа насока – вклучувајќи отворена комуникација и решавање на приговорите изразени од српската заедница во Косово.
Изборните програми на политичките партии го вклучуваат речиси сето ова, па и повеќе.
Постојат понуди за развој, за стабилност, за институционално достоинство, но многу малку објаснувања за тоа како тоа ќе се постигне, и речиси никаква гаранција дека овојпат ќе биде поинаку.
Реториката е иста, тоновите непроменети, виновниците се секогаш оние другите.
Дури и ако сè оди според законските рокови, првите недели по изборите не ветуваат никаков одмор.
Броење гласови, објавување резултати, жалби, сертификација – секој чекор има свој рок и секој веројатно ќе ги држи институциите целосно зафатени.
И како тоа да не е доволно, првите месеци од годината отвораат уште едно чувствително поглавје: изборот на нов претседател на земјата.
Процес кој, во сегашниот политички контекст, тешко може да помине без калкулации.
Но, како што се приближува новата година, надежите и очекувањата за иднината секогаш растат.
За помалку од два месеци, Косово полни 18 години независност и влегува во полнолетството од својата државност.
Тоа, можеби, може да послужи како момент за рефлексија, за политичка зрелост и за смели одлуки што ја зајакнуваат земјата и внатре и надвор од границите.
