Оваа година, изборите во Косово се одржуваат на 28 декември.
Поради недостиг на политички консензус за формирање на институциите по парламентарните избори на 9 февруари, Косово организира предвремени избори на крајот од оваа година, кои според буџетските планови на Централната изборна комисија (ЦИК) изнесуваат околу 11,5 милиони евра.
ЦИК ќе мора да покаже ефикасност како никогаш досега за да ги исполни потребните рокови за формирање нова влада и за државата да не влезе во неистражена територија.
Еуген Цаколи од Демократскиот институт на Косово за Радио Слободна Европа вели дека на ЦИК ѝ требаат околу еден и пол месец од денот на изборите за да ги заврши сите процедури.
„Верувам дека крајот на јануари е најидеалниот период кога можеме да имаме потврда на резултатите од изборите, иако постои ризик тоа да не се случи до средината на февруари.“
По потврдата, законот предвидува рок од 30 дена за конституирање на Собранието на Косово.
Сепак, овој пат Собранието има рок за конституирање - крајот на февруари.
Причината? Ставот на претседателот на државата.
„Петти март е крајниот рок кога Собранието мора да избере нов претседател, а евентуалниот неуспех би можел да предизвика предвремени избори, дури и без формирање влада или нови институции“, вели Цаколи.
Затоа, политичките партии, покрај тоа што треба да се договорат за нови институции, треба да водат и дијалог за прашањето за шефот на државата, позиција што моментално ја држи претседателката Вјоса Османи.
Оваа функција често се споменува како дел од пресметките на политичките субјекти во постигнувањето евентуални коалиции за заедничка власт.
Ризиците што претстојат
Друг голем проблем би била ситуацијата кога државата ќе остане без буџет. Доколку не е можно да се усвои буџетот за следната година, во текот на првите два месеци од 2026 година, Косово ќе функционира со 1/12 од буџетот од тековната година.
Во таква ситуација, без нов претседател, нова влада и буџет, дури ни ЦИК не би можела да ги организира следните предвремени избори поради недостиг на средства, кои нема да имаат кого да одобрат.
Сепак, Цаколи верува дека доколку партиите одлучат да соработуваат, ова сценарио би можело да се избегне - во спротивно, ризиците би биле огромни.
„Ако постои политичка волја да се најде решение, дури и привремено, тогаш можеме да стигнеме до моментот кога Парламентот ќе го усвои буџетот или ќе се формира преодна влада во тој период. Но, доколку недостасува политичка волја и одлуки што ја продолжуваат блокадата, земјата ќе се движи кон криза - верувам дека е најтешката институционална или социо-политичка што некогаш сме ја виделе“, вели Цаколи.
Во оваа смисла, Цаколи оценува дека реториката на политичките партии на почетокот на кампањата е поумерена, особено нагласувајќи го движењето Самоопределување.
Кој ги следи изборите?
Кога изборите беа закажани за 28 декември, некои партии и организации во Косово предупредија дека изборите нема да можат да бидат набљудувани од меѓународниот фактор бидејќи тие денови се празници низ целиот свет.
Портпаролот на ЦИК, Валмир Елези, за Радио Слободна Европа изјави дека првата група акредитирани набљудувачи на 16 декември вклучува претставници на домашни и меѓународни медиуми, претставници на британската и јапонската амбасада и домашни невладини организации.
Цаколи наведува дека дознал дека мисијата на Европската Унија овој пат ќе биде значително ограничена по број, додека мрежата на организации „Демократија во акција“ се очекува да биде најголема - со околу 600 набљудувачи и волонтери ангажирани за следење на процесот.
„Нормално, меѓународното набљудување е додадена вредност на процесот, но не верувам дека е клучно за интегритетот на самиот изборен процес“, вели тој.
Изборен процес
На овие избори, повеќе од 2 милиони граѓани на Косово, во земјата и во странство, ќе имаат право на глас.
Како и на изборите на 9 февруари, на дијаспората ѝ беше понудена опција да гласа по пошта - помеѓу 12 и 27 декември - или во 37 дипломатски мисии во 24 различни земји на 27 декември.
Дваесет и четири политички субјекти, со 1.180 кандидати, ќе учествуваат во овој изборен процес.
Според Законот за општи избори, гласачот има право да избере до 10 кандидати за пратеници од еден политички субјект.
Главното ливче се прогласува за неважечко кога гласачот гласа за повеќе од еден политички субјект или кога гласа само за кандидатите за пратеници, а не за политичкиот субјект.
До тој ден, ветувањата на кандидатите за доаѓање на власт ќе бидат присутни на секоја можна платформа.
Доцните часови на 28 декември ќе покажат дали Косово ќе избегне можна парализа.
