„Министерството за одбрана на Русија има цел оддел за психолошка рехабилитација, но не се прави доволно за третманот на посттрауматско стресно растројство (ПТСН)“, посочува лекар специјализиран за борба против зависност од дрога во руската област Ростов, која се граничи со Украина.
„Но, кога човек ќе ги види сите ужаси и нечистотии на војната, откорнати екстремитети, отворени рани, смртта одблизу, многу од нив ќе се обидат да го пребродат со пијалок и дрога. Во спротивно, тие едноставно би полуделе“, рече лекарот кој побара неговиот идентитет да биде сокриен поради страв од последици.
Иако ќе бидат потребни една или две години пред да се потврди каква било можна криза, воените специјалисти и специјалисти за јавно здравје кои разговараа со РСЕ изразија загриженост за скокот на зависноста од дрога и нејзините социјални последици откако десетици илјади војници кои беа повикани да се борат во војната на Русија во Украина почнуваа да се враќаат дома.
Конкретно, зависноста од синтетички амфетамини како мефедрон – познат во Русија како „сол“ – веќе е во пораст, според владината статистика. Кривичните случаи поврзани со мефедрон беа пријавени во Краснодарскиот регион, Адигеја, Московскиот регион, Кострома, Курган, Чељабинск и Перм од почетокот на јуни, а повеќето од нив вклучуваат и наводна трговија со луѓе.
Случаите со зависност од дрога се чини дека се во пораст и во војската, велат аналитичари за РСЕ, делумно и поради тоа што војниците не биле прегледани за зависност од дрога кога биле мобилизирани во војската. Многу војници поминуваат време во источниот украински град Доњецк, кој е под контрола на Русија или сепаратистите поддржани од Русија од 2014 година.
Руски волонтер кој помага во координирање на хуманитарната помош во зоната на конфликтот, кој сакаше да остане анонимен, рече дека во Доњецк условите за употреба на дрога се „зрели“.
„Тоа е речиси мирна околина, има многу ресторани, клубови и други места за забава. Не е тешко да се купи дрога. Војниците кои пристигнуваат од линијата на фронтот, особено оние кои можат да си ја земат платата во готово, целосно го искористуваат тоа. А командантите имаат тенденција да замижуваат“, вели рускиот волонтер.
Досие на случаи
Според истражувањето на РСЕ базирано на досиејата во неколку судови во југозападна Русија, бројот на случаи поврзани со дрога веќе покажува нагорен тренд, а војниците од војната во Украина најверојатно ќе се соочат со судење. Воениот суд во Краснодар, на пример, веќе изрече една пресуда за поседување дрога во 2020 година и уште по три во 2021 и 2022 година. Оваа година, сепак, имаше три такви пресуди само во март.
Во повеќето случаи што ги проучуваше РСЕ, судот ја намали казната откако го зеде предвид борбеното искуство на војникот и сите одликувања.
Во април, воениот суд во регионот Ставропол град Пјатигорск го осуди војникот со договор Алексеи Сокологорски за купување на два грама мефедрон во градот Каменск-Шахтински на украинската граница. Иако пресудата за поседување од „големи размери“ вообичаено носи затворска казна од три до 10 години, судот го осуди Сокологорски на 3 и пол години условна казна, откако го зеде предвид военото одликување кое го „заработил“ во борбите во Украина.
Во март, воениот суд во Ростов-на-Дон, главниот град на Ростовската област, го осуди војникот Едуард Мојсеев за купување мефедрон за негова лична употреба. И покрај лошото воено досие на Мојсеев, судот ја зеде предвид неговата служба во Украина и му одреди минимална казна, парична казна од 20.000 рубли (240 долари).
Истиот месец, судот во Ростов го казни службеникот Аслан Дотдаев со 30 000 рубли (360 долари) за поседување марихуана. Според евиденцијата, дрогата кај него била пронајдена откако во пијана состојба бил приведен од воената полиција. Судот ја сокри локацијата на неговиот притвор, што правните експерти потврдуваат дека е показател дека злосторството се случило во окупирана област на Украина.
Во мај, судот во Краснодар му изрече затворска казна од речиси три години на Вадим Баи, откако го осуди дека не ги почитувал наредбите за време на „време на мобилизација и воена акција“. Тој, наводно, одбил да биде префрлен во борбената зона, тврдејќи во своја одбрана дека страдал од зависност од дрога. Неговите роднини сведочеа пред судот дека тој бил подложен на лекување од зависност од декември 2022 година до јануари 2023 година.
„Речиси мртов“
Полскиот историчар Лукаш Камиенски, автор на книгата „Пукање: Кратка историја за дрогата и војната“ од 2016 година, вели дека проблемот со зависноста од дрога меѓу војниците има долга историја. Студијата на Пентагон од 1973 година покажа дека дури 15 отсто од американскиот воен персонал што се враќал од Виетнам бил зависен од хероин, рече Камиенски. Уште поголем број злоупотребувале амфетамини како што е бензедрин.
Во својата книга, Камиенски тврди дека злоупотребата на амфетамин можеби била фактор кој придонесува за некои од злосторствата извршени од американски војници врз виетнамските цивили.
„За војниците, таквото самолекување често е единствениот начин за намалување на психолошкиот товар на борбата и ужасите на војната“, рече Камиенски.
Многу советски војници кои служеле во Авганистан во 1980-тите развиле зависност од хероин, додаде Камиенски. Имало и случаи на полицајци кои тргувале со оружје и муниција само за да добијат дрога.
„Војниците кои се враќаа обично со себе носеа дома хашиш, хероин или опиум за да ја задржат својата навика барем некое време. Големиот број војници-зависници го зголемија ризикот од слични проблеми во советското општество. Враќањето на војниците доведе до интензивирање на шверцот на дрога од Авганистан и Пакистан во Советскиот Сојуз“, вели Камиенски.
Во април, страницата за истражувачки вести „The Insider“, фокусирана на Русија, ги проучуваше коментарите што семејствата на војниците што се враќаа ги објавуваа во затворени групи за разговор на различни страници на социјалните медиуми.
„Забележав дека многу од момчињата што се вратија многу се променија“, напиша едно лице.
„Синот на некои наши пријатели се врати на почетокот на март. Тој е веќе мртов од предозирање“, напиша друг на социјалните мрежи.
