Украинскиот претседател Володимир Зеленски изјави дека наскоро ќе се сретне со американскиот лидер Доналд Трамп, како дел од напорите за ставање крај на руската инвазија.

„Се договоривме за состанок на највисоко ниво - со претседателот Трамп во блиска иднина. Многу работи може да се одлучат пред Нова Година“, напиша Зеленски на социјалните медиуми.

Коментарите дојдоа откако последната рунда преговори меѓу американските и украинските тимови донесе план од 20 точки за ставање крај на војната, кој е испратен во Москва за повратни информации.

„Најновиот план би ја замрзнал фронтовската линија и би го отстранил барањето Киев законски да се откаже од својата кандидатура за членство во НАТО“, рече Зеленски на брифингот во среда.

Планот, кој го откри Зеленски претходно оваа недела, вклучува одредби за безбедносни гаранции за Украина, реконструкција и мапа на патот за прекин на непријателствата. Претставници од Русија, исто така, учествуваа во дискусиите организирани од САД во Мајами на 20 и 21 декември, иако Кремљ подоцна предупреди да не се гледаат разговорите како пробив.

Блумберг, повикувајќи се на извор близок до Кремљ, објави дека Москва има намера да бара измени на сегашниот план од 20 точки за да обезбеди гаранции против понатамошното проширување на НАТО кон исток и да се осигури дека Украина ќе задржи неутрален статус ако се приклучи на Европската Унија.

Видете и ова:

Зеленски го претстави мировниот план од 20 точки со безбедносни гаранции и патот на Украина кон ЕУ

Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, потврди дека претседателот Владимир Путин е информиран за разговорите во Мајами и дека Русија планира да ги продолжи контактите со Вашингтон во врска со својата позиција во наредните денови.

Во четвртокот, портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, изјави дека напредокот за ставање крај на војната е „бавен, но редовен“.

Во меѓувреме, според украинските власти, Русија продолжила да ja напаѓа Украина во последните денови, интензивирајќи ги нападите врз јужниот регион Одеса.

Руските сили лансираа ракета Искандер-М и 99 дронови за напад врз Украина во текот на ноќта, објавија украинските воздухопловни сили.

„Денеска, непријателот повторно го нападна нашиот град“, изјави Сергеј Лисак, началник на воената администрација на Одеса, на 26 декември, додавајќи дека напад со дрон погодил инфраструктурен објект во градот, предизвикувајќи пожар.

Руските ноќни напади оштетиле бродови што пловеле со знамиња на Словачка, Палау и Либерија во пристаништата во украинските региони Одеса и Николаев, објави украинскиот вицепремиер Олексиј Кулеба на Телеграм.

Двопартиска група американски сенатори ги осуди нападите на Русија врз украински цивили за време на божиќните празници.

„Ги осудуваме бруталните напади на Русија врз Херсон, Чернигов, Харкив, Одеса, Суми, Донецк и Кривиј Рог извршени врз невини Украинци“, се вели во соопштението објавено на 25 декември.

„Дури и за земјите во војна, постои долга историја на божиќни примирја, вклучително и особено за време на Првата светска војна. Денешната одлука на Путин да започне напади наместо да го прекине огнот е отрезнувачки потсетник за сите нас: Путин е безмилосен убиец кој нема интерес за мир и не може да му се верува“, се додава во соопштението.

Претседателот на Уставниот суд, Дарко Костадиновски, денеска упати апел до Судскиот совет итно да предложи кандидат за уставен судија, а до Собранието без одлагање да пристапи кон негов избор, предупредувајќи дека Судот веќе се соочува со сериозни потешкотии во работењето поради некомплетен состав.

„Веќе имаме проблеми. На вчерашната седница имавме не еден, три предмети во кои немавме мнозинство. Значи од заминувањето на колешката во мај месец, до денес мислам дека имаме десетина предмети кадешто немаме одлука. И повторно, неблагодарно е да ги квалификувам како важни или помалку важни. Сите наши одлуки се важни„, изјави Костадиновски.

На годишната прес-конференција, тој повика и на повисоко ниво на уставноправна култура кај политичките актери, со воздржување од поделби и етикетирања и со реална, а не декларативна посветеност на владеењето на правото.

Видете и ова:

Протест на пензионерите: Со процентуално зголемување на пензиите, ќе немаме за леб

Костадиновски информираше дека од заминувањето на една судијка во мај, Уставниот суд има десетина предмети во кои не е донесена одлука поради недостиг од мнозинство. Само на последната седница, како што рече, имало три предмети без потребното мнозинство за одлучување, нагласувајќи дека сите предмети што ги разгледува Судот се подеднакво важни.

Во однос на предметот за пензиите, Костадиновски појасни дека законите се поделени на последната седница и дека одлука ќе биде донесена веднаш по изборот на нов судија. Тој потенцираше дека поведувањето постапка не значи конечна одлука, бидејќи Уставниот суд одлучува во две фази, при што втората не секогаш завршува со укинување или поништување на закон.

Одговарајќи на прашања зошто Судот не постапил порано по сопствена иницијатива во случајот со пензиите, Костадиновски истакна дека последните законски измени биле оспорени со повеќе иницијативи и дека Судот постапувал по нив, додавајќи дека располага со механизми со кои може да ги коригира последиците од законите, без оглед на времето на одлучување.

Осврнувајќи се на измените на Кривичниот и Изборниот законик, Костадиновски оцени дека дел од државните органи не ги почитуваат роковите утврдени од Уставниот суд, но најави дека Судот е подготвен да воведе „уставна дисциплина“ преку своите одлуки. Тој посочи дека парламентот доцнел со постапување по повеќе предмети и најави дека следната година може да се очекуваат „многу поинакви одлуки“ од Уставниот суд.

Костадиновски нагласи дека, иако Уставниот суд е надвор од класичната поделба на власта, негова обврска е да ја контролира рамнотежата меѓу институциите и да не дозволи надмоќ на една власт врз друга.

Палестинец од Западниот Брег кој е окупиран од Израел, денеска убил маж и жена во напад со нож и удирање со автомобил во северен Израел, пред да биде ранет и застрелан, соопштија полицијата и спасувачките екипи.

„Прелиминарните истраги укажуваат дека станува збор за терористички напад што започнал во градот Беит Шеан, каде што бил прегазен пешак“, соопшти полицијата, додавајќи дека жртвата е 68-годишен маж.

„Подоцна, млада жена била избодена во близина на Патот 71, а осомничениот на крајот отворил оган во близина на раскрсницата Маонот во Афула откако интервенирал цивилен минувач“, се вели во соопштението, во кое се додава дека напаѓачот бил однесен во болница.

Видете и ова:

Израел одобри изградба на нови населби на Западниот Брег

Двете жртви им подлегнале на повредите, соопшти израелската служба за итни случаи Маген Давид Адом (MDA).

MDA, исто така, објави дека 16-годишен тинејџер бил полесно повреден откако бил „удрен од возило“.

Израелската војска соопшти дека напаѓачот „се инфилтрирал на израелска територија пред неколку дена“.

Нападот се случи еден ден откако израелски воен резервист, облечен во цивилна облека, со своето возило удри во Палестинец на Западниот Брег.

Смртоносна експлозија денеска ја погоди џамијата во претежно алавитската област Хомс во Сирија, соопштија властите, при што се пријавени најмалку шест смртни случаи.

„Терористичка експлозија ја таргетираше џамијата Али Бин Аби Талиб за време на петочната молитва на улицата Ал-Хадри во населбата Вади ал-Дахаб во Хомс“, соопшти Министерството за внатрешни работи, додавајќи дека шест лица се убиени, а 21 се ранети.

Хомс е место каде се случуваше сериозно секташко насилство за време на граѓанската војна во Сирија.

Сириската државна новинска агенција САНА, која исто така ја објави експлозијата, соопшти дека нејзината причина и природа се истражуваат.

Според Сириската опсерваторија за човекови права со седиште во Велика Британија, не е веднаш јасно дали експлозијата е „предизвикана од самоубиствен напад или од експлозивна направа“.

Видете и ова:

Турција уапси 115 припадници на ИД - „планирале напади за Нова година“

Локален безбедносен извор во Хомс за АПФ изјави под услов на анонимност дека експлозијата можеби е предизвикана од „експлозивна направа поставена во џамијата“.

Жител на областа, кој побара да остане анонимен од страв за својата безбедност, изјави за АФП дека луѓето „слушнале гласна експлозија, по што се случи хаос и паника во населбата“.

„Никој не се осмелува да ги напушти своите домови, а ние слушаме сирени на брза помош“, додаде тој.

САНА објави фотографии од внатрешноста на џамијата, од кои едната покажува дупка во ѕидот.

Црн чад покриваше дел од џамијата, а теписи и книги беа расфрлани во близина.

Хомс е дом на сунитско муслиманско мнозинство, но има и неколку области претежно алавитски.

Додека повеќето Сиријци се сунитски, соборениот владетел Башар ал-Асад припаѓа на алавитската заедница, чија религија произлегува од шиитскиот ислам.

Видете и ова:

Интензивни воздушни напади на САД врз екстремистичката група Исламска држава во Сирија

Од соборувањето на Асад во 2024 година, Опсерваторијата и обичните Сиријци во Хомс пријавија киднапирања и убиства насочени кон членови на малцинската заедница.

Масакр врз алавитски цивили се случи во крајбрежните области на Сирија во март, а властите ги обвинија вооружените поддржувачи на Асад за поттикнување на насилството со напаѓање на безбедносните сили.

Националната комисија за истрага соопшти дека најмалку 1.426 членови на малцинската заедница биле убиени во нападот, додека Сириската опсерваторија за човекови права го процени бројот на жртви на повеќе од 1.700.

Советот на Град Скопје едногласно ја усвои иницијативата на Зелен хуман град (ЗХГ) за започнување постапка за дислокација на цементарницата „Усје“ и другите големи индустриски загадувачи надвор од скопската котлина, соопштија од ЗХГ.

Со усвоените заклучоци, Град Скопје е задолжен да се обрати до Министерството за животна средина и просторно планирање со официјално барање да се испита работењето на Цементарница Усје и на сите големи индустриски загадувачи, како и дали целосно ги исполнуваат условите и обврските од дозволите за работа и важечката еколошка регулатива.

Министерството треба во најкраток рок да го извести Градот за резултатите.

Видете и ова:

Индустријата одамна го користи правото на деловна тајна за информации што согорува

Премиерот Христијан Мицкоски денеска изјави дека Владата, во рамки на своите законски надлежности ќе постапува по заклучоците што ги донесе Советот на Град Скопје за можната дислокација на цементарницата УСЈЕ и за спроведување вонредни инспекциски контроли врз големите загадувачи.

„Што се однесува до дислокација и тоа не е никаков проблем за Владата. Така што сè тоа што е проблем за граѓаните е и проблем за Владата. Но, сакам да дојдам до суштината, а суштината е дека загадувањето е резултат на децениската негрижа на граѓаните да им се обезбедат алтернативни извори на енергија со кои во текот на грејната сезона ќе ги затоплуваат своите домови“, рече Мицкоски.

Истовремено, од Државниот инспекторат за животна средина се бара да спроведе серија ненајавени вонредни инспекциски надзори, со цел да се утврди фактичката состојба, почитувањето на еколошките стандарди и дозволените емисии, како и примената на мерките за заштита на животната средина и здравјето на граѓаните.

Видете и ова:

Ќе стави ли новиот закон крај на децении толерираното индустриско загадување?

Советот ја повикува Општина Кисела Вода, врз основа на наодите и мислењата од надлежните институции, да води особена сметка при изработката на деталните урбанистички планови, а истата обврска се однесува и на останатите општини во составот на Град Скопје и на самиот Град, со цел усогласен и одржлив пристап во просторното и урбанистичкото планирање.

Дополнително, градоначалникот на Град Скопје е задолжен да се обрати до Владата за да се разгледа можноста за започнување постапка за дислокација на „Усје“ и на другите големи индустриски загадувачи на соодветни локации надвор од скопската котлина, согласно Законот за животна средина и Просторниот план.

Демократска обнова на Македонија (ДОМ) ја поздрави одлуката на Советот на Град Скопје за иницијатива за дислокација на тешката индустрија, но предупредува дека дислокацијата на капацитет како „Усје“ е исклучително сложена правно-финансиска операција која би траела со години. Прашањата за надлежностите, цената на експропријацијата и правните лавиринти засега немаат временска рамка, ниту финансиска конструкција.

Вчера, 25 декември се одржа и протест пред Усје. Од иницијативата „Стоп за Усје“ побараат мерната станица од Кисела Вода – поставена во дворот на Цементарата уште во 2023 – да се стави во функција, да работи 24 часа и да се интегрира во јавните апликации за приказ на загаден воздух.

Видете и ова:

„Секој здив боли“ – сведоштво на пациентка со рак за животот во загадено Скопје

Од иницијативата побараа да се акредитира и државната лабораторија за да може да се мери аерозагадувањето, да се поништи одредбата за „деловна тајна“ од Законот за контрола на индустриски емисии, како и да се запрат активностите на рудникот за лапорец во склоп на Усје.

Од „Титан Усје“, претходно реагираа дека работењето на Цементарницата е под постојан надзор на Државниот инспекторат за животна средина. Од компанијата тврдат дека последниот инспекциски увид бил извршен на 18 декември, како и ненајавена контрола на 18 ноември, при што во двата случаи било утврдено дека нема отстапувања од законски дозволените лимити.

Сепак, граѓаните од улица најавија уште протести и блокади во наредниот период.

Собраниската комисија за надворешна политика и надворешна трговија денеска едногласно го прифати предлогот на закон за ратификација на Договорот помеѓу Владата на Република Северна Македонија и Владата на Република Бугарија во врска со подготовката, изградбата и оперативноста на меѓуграничниот железнички тунел и го достави предложеното законско решение на усвојување на Собранието.

Според Крум Ефремов, директор во Министерството за надворешни работи и надворешна трговија, се работи за договор со кој се уредуваат техничките, финансиските и организационите прашања поврзани со подготовката, изградбата и оперативноста на меѓуграничниот железнички тунел во насока на поврзување на двете држави.

„Практично изградбата на оваа инфраструктура, која е предмет на договорот, треба да ги исполнува и барањата на ЕУ и НАТО за ваков вид на инфраструктура, особено во однос на стандардите и техничките спецификации на трансевропската транспортна мрежа. Овој договор, исто така, ќе создаде и позитивни политички и економски предуслови за трговска и индустриска поголема соработка на Република Бугарија и нашата земја, со цел изградба, но и оперативно функционирање и на граничниот премин и на активностите во делот на одржување на овој тунел“, истакна Ефремов.

Видете и ова:

По три децении железничкиот тунел на Коридорот 8 тргнува кон реализација

Додаде дека со ратификацијата на овој договор се овозможува почеток и спроведување на оваа акативност.

Инаку, според Предлог законското решение станува збор за тунел долг 2, 4 километри, од кои 1, 2 километри се на територијата на Република Бугарија, а 1, 2 километри на територијата на Република Северна Македонија, односно тунелот ја поврзува железничката линија Софија-Перник-Радомир-Ѓуешево-границата меѓу двете држави-Крива Паланка-Бељаковци-Куманово-Скопје.

Делницата од Бељаковце до Крива Паланка е во фаза на изградба, а интензивно се работи и на подготовка за третата делница од Крива Паланка до границата со Република Бугарија која во продолжение ќе го опфати и тунелското решение.

Македонија и Бугарија, по повеќемесечен застој, на крајот на јуни на министерско ниво постигнаа договор за придвижување на работите за железничкото поврзување. Следуваше состанокот на делегации на двете држави на 16 јули во Брисел на кој беа идентификувани приоритетите меѓу кои и повторно објавување на тендерот за работите на железничкиот дел помеѓу Крива Паланка и влезот на прекуграничниот тунел до крајот на годинава од страна на државава.

Претседателот на Соединетите Држави, Доналд Трамп изјави дека во четврток, 25 декември, американските сили извршиле „силни и смртоносни“ напади врз милитантната група Исламска држава (ИСИС) во северозападна Нигерија, неколку недели откако предупреди против какви било систематски напади врз христијаните во земјата.

Министерството за надворешни работи на Нигерија ги потврди воздушните напади рано во петокот, опишувајќи ги како „прецизни удари врз терористички цели“ во земјата.

Командата за Африка на Министерството за одбрана на САД соопшти дека „повеќе терористи на ИСИС“ - екстремистичка група што ОН ја опишува како терористичка група - биле убиени во напад во државата Сокото, извршен на барање на нигериските власти.

Објавени се малку детали и не е јасно колку луѓе биле убиени.

Трамп рече дека „претходно ги предупредил овие терористи дека ако не го спречат колењето на христијаните, ќе има пекол, а вечерва тоа се случи“.

„СРЕЌЕН БОЖИЌ на сите, вклучувајќи ги и мртвите терористи, од кои ќе има многу повеќе ако нивното колење на христијаните продолжи“, напиша тој на својата платформа Truth Social.

Американските одбранбени претставници подоцна објавија видео од она што изгледаше како лансирање ракета во текот на ноќта од палубата на воен брод под американско знаме.

Видете и ова:

Џихадистите убиле најмалку 40 фармери во западна Нигерија

Нападот е прв од страна на американските сили во Нигерија под водство на Трамп и доаѓа откако тој неочекувано ја критикуваше западноафриканската нација во октомври и ноември, велејќи дека христијаните таму се соочуваат со „егзистенцијална закана“ што е еднаква на „геноцид“ во услови на бројни вооружени конфликти во Нигерија.

Дипломатската офанзива беше добредојдена од некои, но други ја протолкуваа како разгорување на религиозните тензии во најнаселената земја во Африка, која во минатото беше сведок на изливи на религиозно мотивирано насилство.

Нигериската влада и независните аналитичари го отфрлаат ставањето на насилството во земјата во контекст на религиозно прогонство - наратив што долго време го користи христијанската десница во Соединетите Држави и Европа.

Сепак, истакнувајќи го она што неговата администрација го нарекува глобален прогон на христијаните, Трамп минатиот месец нагласи дека Вашингтон е подготвен да преземе воена акција во Нигерија за да се спротивстави на ваквите убиства.

„Благодарен“ за соработката

Нигериското Министерство за надворешни работи објави дека земјата е ангажирана со меѓународни партнери.

„Нигериските власти остануваат ангажирани во структурирана безбедносна соработка со меѓународни партнери, вклучувајќи ги и САД, за справување со тековната закана од тероризам и насилен екстремизам“, соопшти министерството.

Шефот на Пентагон, Пит Хегсет, изјави дека е „благодарен за поддршката и соработката на нигериската влада“ во објава на мрежата X.

САД оваа година ја вратија Нигерија на својот список на земји од „посебна загриженост“ во врска со верската слобода и ги ограничија визите за Нигеријците.

Минатиот месец, Трамп, исто така, се закани дека ќе ја прекине целата помош за Абуџа ако „продолжи да дозволува убивање на христијани“.

Нигерија е речиси подеднакво поделена на север со муслиманско мнозинство и на југ со христијанско мнозинство.

Повеќе од 15 години, североисточниот дел од земјата има проблеми со насилството што го спроведува исламистичката група „Боко Харам“, во кое загинаа повеќе од 40 илјади луѓе, додека два милиони се раселени.

Во исто време, големи делови од северозападните, северните и централните делови на земјата беа погодени од криминални банди познати како „бандити“ кои напаѓаат села, убивајќи и киднапирајќи жители.

Во среда, експлозија потресе џамија во североисточниот град Мајдугури, при што загинаа најмалку седум верници. Ниту една вооружена група не ја презеде веднаш одговорноста.

Турските власти соопштија дека спречиле неколку планирани напади за Божиќ и Нова година, при што уапсиле повеќе од 100 осомничени припадници на екстремистичката група Исламска држава (ИД).

Масовни рации биле спроведени на 124 адреси низ Истанбул, соопшти главниот јавен обвинител на градот. За време на акцијата биле запленети огнено оружје, муниција и „организациска документација“.

Официјални лица наведоа дека приврзаниците на ИД активно планирале напади низ Турција во текот на оваа недела, особено против лица кои не припаѓаат на исламската вера.

Полицијата уапси 115 осомничени, додека потрагата по уште 22 лица продолжува, се наведува во соопштението.

Обвинителството додаде дека осомничените биле во контакт со оперативци на ИД надвор од Турција.

Видете и ова:

Интензивни воздушни напади на САД врз екстремистичката група Исламска држава во Сирија

Оваа вест доаѓа два дена откако турските разузнавачки служби спроведоа рации против групата во областа на авганистанско-пакистанската граница.

Еден турски државјанин, за кој постои сомнение дека имал значајна улога во еден огранок на ИД во регионот, е приведен и обвинет за планирање напади врз цивили.

Турските безбедносни служби редовно ги следат лицата осомничени за поврзаност со ИД.

Турција дели граница долга 900 километри со Сирија, каде што групата и понатаму дејствува во одредени области.

Претседателот на Сирија, Ахмед ал-Шара, кој има блиски врски со турската влада, вети соработка со Соединетите Американски Држави и Европа во искоренувањето на преостанатите елементи на ИД.

САД пред неколку дена започнаа бран напади врз позиции на групата во Сирија, како одговор на убиството на тројца Американци.

Двајца американски војници и еден цивилен преведувач беа убиени претходно овој месец од страна на вооружени напаѓачи на ИД.

Министерката за рударство и енергетика на Србија, Дубравка Ѓедовиќ Хандановиќ, на 25 декември изјави дека во тек се преговори меѓу руските акционери во Нафтената индустрија на Србија (НИС) и унгарската компанија МОЛ за продажба на нивниот мнозински удел на таа компанија.

Како што изјави таа, НИС и МОЛ за тоа ја известиле Канцеларијата за контрола на странски средства (OFAC) при Министерството за финансии на Соединетите Американски Држави.

„Владата на Унгарија ги поддржа тие разговори, а ние како Влада на Србија ќе дадеме поддршка, сè со цел да се најде решение за укинување на санкциите и создавање услови за доделување лиценца на НИС за оперативно работење“, изјави Ѓедовиќ Хандановиќ, соопшти нејзиниот кабинет.

Видете и ова:

Што би значела загубата на српската нафтена индустрија за Русија?

Како што додаде таа, Руската влада ја известила Владата на Србија дека ги поддржува преговорите за повлекување на рускиот капитал од НИС, а Србија ќе ги поддржи тие разговори пред OFAC.

Според нејзините зборови, не постојат логистички капацитети за увоз на нафтени деривати во количини што се потребни, поради што ќе продолжат разговорите за НИС да започне со работа, без оглед на времето потребно за завршување на трансакцијата меѓу МОЛ и руските акционери.

Американските власти еден ден претходно издадоа лиценца за НИС, со која рокот за преговори за продажба на рускиот удел во таа компанија се продолжува до 24 март 2026 година.

Како што на 24 декември објави Радио-телевизија Србија (РТС), OFAC со таа одлука не го овласти НИС, за време на разговорите да работи на пронаоѓање потенцијален нов мнозински сопственик.

Нафтената индустрија на Србија (НИС) е во сопственост на Русија — фонд од Санкт Петербург, државната компанија „Газпром“ и нејзината ќерка-фирма „Газпром њефт“ поседуваат 56,15 отсто од акциите, Србија 29,87 отсто, додека нешто помалку од 14 отсто се во сопственост на мали акционери.

Видете и ова:

САД го продолжија рокот за продажба на рускиот удел во Српската нафтена индустрија

Санкциите на Соединетите Американски Држави кон НИС започнаа на 9 октомври, со цел, како што соопшти Вашингтон, да се спречи Русија приходите од енергетиката да ги користи за војната во Украина.

Условот на американската администрација за укинување на ембаргото врз НИС е компанијата да се ослободи од руската сопственост.

Вашингтон до октомври повеќепати ѝ го одложуваше на НИС стапувањето во сила на ембаргото.

Рускиот претседател, Владимир Путин на 19 декември изјави дека „Газпром њефт“ во НИС инвестирала повеќе од три милијарди долари и дека со Србија е во тек дијалог за решавање на прашањето поврзано со таа компанија.

Фондот за иновации и технолошки развој нема воспоставено механизам за систематско и сеопфатно следење на постигнатите резултати од поддржаните проекти по нивното завршување, објави денеска (25 декември) Државниот завод за ревизија, соопштувајќи ги резултатите од извршената ревизија за 2024 година.

Ревизорите утврдиле дека Фондот за иновации и технолошки развој не врши ниту длабинска деловна и финансиска анализа на проектите за кои овозможил поддршка.

-На крајот на известувачкиот период искажува неподмирени обврски во износ од 13.863.000 евра, се наведува во извештајот на Заводот за ревизија.

Видете и ова:

Нерегуларности на секој чекор во „Државна лотарија“, открија ревизорите

Фондот за иновации и технолошки развој е основан во декември 2013, со цел поттикнување на иновациите, преку обезбедување дополнителни извори за финансирање на иновациите, заради потребата да се изгради конкурентна економија основана на знаење.

Со спроведената ревизија на финансиското работење и усогласеноста на Фондот за иновации и технолошки развој за 2024 година, Државниот завод за ревизија утврдил слабости и недоследности кои укажуваат на потреба од подобрување на финансиското управување, зајакнување на контролите и целосно почитување на законската регулатива.

Неповолно мислење за реалноста на финансиските извештаи

Ревизорите констатирале состојби, неправилности и неусогласености во работењето и поради „нивното значење изразено е неповолно мислење за реалноста и објективноста на финансиските извештаи за 2024 година и за усогласеноста со законската регулатива, упатства и воспоставени политики на сметките на основен буџет, како и мислење со резерва за реалноста и објективноста на финансиските извештаи за 2024 година на сметката на буџет од самофинансирачки активности.

Ревизијата утврди слабости во евидентирањето на обврските на ФИТР, при што дел од обврските не се навремено и целосно прикажани во сметководствената евиденција, стои во извештајот.

Иако, додаваат ревизорите на 31 декември 2024, година обврските кон добавувачи во земјата се прикажани во износ од 853.964 илјади денари, односно 13.863.000 евра, со извршениот увид во приложената документација и од спроведените аналитички постапки се утврдени дополнителни неевидентирани обврски по различни основи и тоа - договори за дело, евалуација на проекти, надоместоци за управни тела, во вкупен износ од 9.369 илјади денари, односно 152.094 евра.

Видете и ова:

ДЗР: Да се надминат системските слабости околу уплатата на донации за партиите

-Извршен е попис само на обврските кон корисниците на финансиска поддршка за кои е одобрен квартален/завршен извештај од мониторинг, а не и на вкупно евидентираните обврски кон корисниците. Поради ова, салдото на краткорочни обврски спрема добавувачи утврдено од страна на пописната комисија се разликува од салдото на обврски евидентирани во сметководствената евиденција со состојба на 31.12.2024 година за 488.343 илјади денари.

Овие состојби, заедно со отсуството на пракса за потврдување на салдата/ состојбите на крајот на известувачкиот период со доверителите, не се во согласност со Законот за сметководство за буџетите и буџетските корисници – констатирале ревизорите.

Во својот најнов извештај тие нотираат дека овие состојби влијаеле врз реалноста, објективноста и целосноста на финансиските извештаи, како и врз точноста на буџетското планирање за наредниот период, се наведува во документот.

Недостига централизирана база со податоци

Со ревизијата, утврдено е дека Годишната програма за работа на ФИТР за 2024 година, со исклучок на мерките и активностите од Столб 1 – Финансиска поддршка на приватниот сектор, не содржи финансиски показатели за вкупните средства и средствата по одделни мерки, инструменти и активности.

Поради тоа што проектите од Столб 1 во најголем дел се реализираат подолго од една година, со Програмата не е дадена реална слика за потребните финансиски средства во 2024 година, ниту е наведено колкав дел од средствата се наменети за тековната година, а колкав за исплата на пренесени обврски од претходни години.

-ФИТР нема воспоставена централизирана база со податоци (софтвер) за доделената финансиска поддршка, преку која ќе се следи спроведувањето на одделни инструменти за финансиска поддршка - се забележува во извештајот.

Видете и ова:

ДЗР: Поразителни состојби во македонските студентски домови

Заводот за ревизија утврдил и дека во спроведувањето на јавните повици, дел од вработените/ангажирани по договор за дело и членови на УО не секогаш потпишуваат изјави за судир на интереси, а директорот на ФИТР воопшто се нема изјаснето по основ на судир на интереси за јавните повици кои беа предмет на ревизија.

Задоцнети исплати кон корисниците

Исто така, ДЗР утврдил дека ненавремено одобрување на квартални/завршни извештаи за спроведени активности, а во периодот од декември 2024 до јуни 2025 не е извршен мониторинг, поради одолговлекување на постапката за јавна набавка на услуги за управување со проекти (мониторинг). Ова пак, резултирало со доцнење на исплатите кон корисниците и застој на реализацијата на проектите од страна на корисниците.

Врз основа на обезбедените податоци од Фондот, Заводот за ревизија утврдил дека со состојба 31.12.2024 ФИТР има неподмирени обврски за одобрени извештаи кон корисниците во вкупен износ од 349.378 илјади денари, додека неисплатениот износ на задржаните средства од вкупниот буџет на проектот со состојба 31.12.2024 изнесува 14.070 илјади денари.

Една од причините за неподмирените обврски кон корисниците е измената на буџетот на ФИТР, со која средствата на сметката субвенции и трансфери е намалена за 310.000 илјади денари, односно за 32 отсто, стои во извештајот.

Ревизијата ја обелодени состојбата со сопственичката/управувачка структура на корисниците на финансиска поддршка. Имено, со анализата на портфолиото на финансираните проекти од ФИТР, утврдено е дека исти физички лица се јавуваат како управители и/или сопственици во повеќе правни лица кои добиле средства од ФИТР, често во ист или сличен временски период, се наведува во документот.

Овие лица, посочува ДЗР, преку различни фирми аплицираат и добиваат средства за различни проекти, што создава можност за паралелна реализација на повеќе финансирања во рамки на повици што не го ограничуваат ваквиот модел.

-Иако не постои законска забрана или експлицитно ограничување за едно лице да учествува како управител/сопственик во повеќе апликации, истакнуваме дека добрите практики налагаат еднаква распределба на можности, намалување на концентрацијата на средства кај поврзани лица, наведуваат ревизорите.

Во извештајот, тие додаваат дека „трошоците прифатени за кофинансирање мора да бидат реални, неопходни и директно поврзани со проектот и базирани на пазарни цени и независни трансакции“.

Со ревизија на актите утврдено е дека единствено кај инструментот за комерцијализација на иновации, постои регулаторна клаузула со која не е дозволено аплицирање доколку апликантот веќе има активен проект.

Видете и ова:

Внатрешна ревизија откри злоупотреби од 60 фирми во ФИТР

Во моменталната правна рамка не постои обврска финансирањето да биде тематски или секторски ограничено и не постојат критериуми за приоритетно финансирање.

Со анализа на портфолиото на корисници на ФИТР утврдено е дека најголем број од проектите кои имаат добиено финансиска поддршка се од областа на информатичката технологија (26,91%) и инженерска технологија (16,36%), стои во извештајот.

Кај инструментот „Комерцијализација на иновации“, ДЗР навеудва дека и покрај договорната обврска за уплата на 5 отсто од годишниот приход на корисникот остварен со продажба на производот/услугата кои се резултат на проектот, ФИТР нема механизам за потврда на висината на приходот од проектот, бидејќи тој често не се евидентира одвоено од страна на корисниците, ниту се уплаќа на посебна сметка.

Препораки од Заводот за ревизија

Ревизијата препорачува ФИТР да воспостави механизам за следење на ефектите од доделените средства и наплата на приходите по завршување на проектите, со цел ефикасно користење на јавните средства и зголемување на придобивките од проектите.

За утврдените состојби, ревизијата дава препораки за надминување на недостатоците и надлежните се задолжени да преземе соодветни мерки за нивна целосна имплементација.

Со донесувањето на Законот за иновациската дејност, научно-технолошки развој и претприемништво на 29.07.2025 година се формира Агенција за иновации, научнотехнолошки развој и претприемништво, како правен наследник на Агенција за претприемништво и Фонд за иновации и технолошки развој, со што престанува да постои Фонд за иновации и технолошки развој, стои во извештајот на ДЗР.