Министрите за надворешни работи на земјите членки на ЕУ на нивната редовна средба во понеделник на 23 јануари разговараат за кризата во Црна Гора.
„Не сме запознаени со тоа дека постои барање за прекин на пристапните преговори со Црна Гора“, велат за Балканскиот сервис на Радио Слободна Европа од шведското претседателство со Европската унија . Во писмениот одговор се нагласува надежта дека отворените внатрешно-политички прашања ќе се решат во блиска иднина и дека ќе може да продолжи патот кон реформи.
„ЕУ и Шведска внимателно го следат развојот на настаните во Црна Гора и се подготвени да продолжат да ја поддржуваат земјата“, се наведува во писмената реакција.
Професорката Гордана Ѓуровиќ, во врска со јасната најава дека Европската унија може да иницира механизми во однос на преговорите, оценува: „Европската комисија или третина од членките на Унијата може да препорачаат прекин на преговорите со Црна Гора или да предложат услови за нивно продолжување“.
Брисел предупредува - ЕУ може да ги запре преговорите со Црна Гора
Министерката за надворешни работи на Словенија, Тања Фајон, за време на официјалната посета на Подгорица на 15 јануари најави дека министрите за надворешни работи ќе разговараат за можните мерки што ЕУ може да ги преземе на 23 јануари во Брисел, доколку Црна Гора не го деблокира Уставниот суд со избирање нови судии.
Затоа Ѓуровиќ се надева дека преку политички преговори ќе се постигне договор за формирање на Уставен суд и на тој начин одговор на предупредувањето од Европската унија.
„За мене предупредувањето на ЕУ е многу јасно, очекувано и многу сериозно. А Црна Гора никогаш не била толку блокирана, никогаш не била под закана од таква блокада како што се случува на почетокот на 2023 година, по една деценија преговори.
Уставниот суд на Црна Гора е блокиран од септември минатата година, кога има само тројца судии од вкупно седум. Поради немање кворум, не може да носи одлуки по уставни жалби, кои се однесуваат и на изборните процеси. Без конечна одлука на Уставниот суд не може да се конституира нова влада по изборите.
Западните партнери и ЕУ со месеци им сугерираат на црногорските политички субјекти дека мора да постигнат договор за деблокирање на Уставниот суд за да се постигне институционална и политичка стабилност.
Пристапните чекори ги одредуваат земјите-членки на ЕУ
Запрашан за коментар за можноста Црна Гора наскоро да се соочи со прекин на пристапните преговори, европски функционер за РСЕ изјави дека Црна Гора се уште е во процес на пристапување, во кој сите чекори и одлуки ги одредуваат земјите-членки заедно со институциите на ЕУ.
„Тие беа ангажирани да и помогнат на Црна Гора да напредува кон ЕУ“, рече тој функционер, потсетувајќи дека на 21 декември шефовите на дипломатиите на Австрија и Словенија, во име на високиот претставник на ЕУ, Жозеп Борел, и порачаа на Подгорица итно да воспостави стабилност и функционалност. на демократските институции.
Известувачот на Европскиот парламент за Црна Гора, Тонино Пицула, за РСЕ изјави дека по последните предупредувања од ЕУ, Собранието на Црна Гора има можност да расчисти дел од нередот и да создаде околности за ставање крај на сериозната институционална криза.
„Со постигнување договор за судиите на Уставниот суд, потоа со овозможување распуштање на Собранието и распишување предвремени избори“, вели Пицула, наведувајќи дека времето за договор истекува.
Претседателски избори во Црна Гора на 19 март
„Затоа што Црна Гора стагнира во еден вид пресврт, особено земајќи го предвид фактот дека неодамна, како дел од поширокото репозиционирање поради руската агресија врз Украина, ЕУ им додели кандидатски статус на Украина, Молдавија и Босна и Херцеговина.
Пицула вели дека одамна е јасно дека сегашниот состав на Собранието не е во состојба да создаде стабилна влада: „Која би имала таква политичка поддршка, но и силна волја за спроведување на неизбежните реформи за да може Подгорица повторно да се израмни во претпристапните преговори.
Што може ЕУ да и блокира на Црна Гора?
Според професорот Ѓуровиќ, ЕУ освен прекин на преговарачкиот процес има и низа дополнителни механизми со кои може да ја ограничи Црна Гора.
„Одредени средства на ЕУ може да се замрзнат, што е наведено во новата методологија за преговори. Европската комисија има и многу брз и моќен механизам за запирање на режимот за визна либерализација на белата Шенген листа“, вели Ѓуровиќ.
„Добивме можност уште еднаш да се обидеме да ги стабилизираме работите, роковите се многу кратки, се е многу динамично и ќе видиме како нашите политички елити ќе реагираат на овој многу јасен и конкретен став на Европската комисија“, вели Ѓуровиќ на прашањето дали предупредувањето од ЕУ ќе влијае на договорот на политичките партии?
По разговорот со министерката Фајон, највисоките државни функционери на Црна Гора најавија дека постои волја да се постигне договор за избор на исчезнатите судии на Уставниот суд.
Претседателот на Црна Гора, Мило Ѓукановиќ, порача дека е неопходно да се запрат постојаните забавувања и одложувања во враќањето на Црна Гора на европскиот колосек.
Премиерот Дритан Абазовиќ оцени дека изборот на судии од Уставниот суд може да биде завршен на почетокот на февруари.
И претседателката на Собранието, Данијела Ѓуровиќ, порача дека сите политички чинители мора да покажат максимална одговорност и да придонесат за земјата да излезе од политичката и институционалната криза.
Скептицизмот на Абазовиќ кон прекин на преговорите
Сепак, премиерот Дритан Абазовиќ скептично реагираше на најавата на словенечката министерка за надворешни работи Тања Фајон дека во Брисел ќе се разговара за мерки кои вклучуваат прекин на преговорите со Црна Гора.
Тој во првата изјава по средбата со Фајон рече дека не слушнал негативни вести во однос на преговорите со ЕУ. Ден подоцна на 16 јануари, Абазовиќ беше прашан од новинарите за изјавата на Фајон, на што тој одговори дека не верува во тоа сценарио.
„Едно е да се каже дека постои ризик (од прекин на преговорите), а друго е да се каже дека тоа ќе се случи. Кој сака да верува во тоа, повелете. Лошо е што не го избираме Уставниот суд и мојот жалба е да се изберат судиите“.
Постапка за избор на судии на Уставниот суд
Во тек е шестиот обид за избор на исчезнатите судии на Уставниот суд. По објавениот конкурс за највисоката судиска функција се пријавија 26 кандидати со кои собраниската Комисија ќе направи интервју. Потоа, Одборот ќе ги избере кандидатите за кои ќе одлучува пленумот.
За избор на судии на Уставниот суд потребно е квалификувано двотретинско мнозинство, односно кандидатот да биде поддржан од 54 пратеници од вкупно 81 во првиот круг.
Тоа значи дека покрај партиите на парламентарното мнозинство кое има 41 пратеник, кандидатот треба да го поддржат 13 пратеници од опозицијата. Доколку во првиот круг не се избере ниту еден кандидат, по еден месец се одржува втор круг на гласање, кога е потребно трипетинично мнозинство или 49 пратеници.
Изборот на судии на Уставниот суд подразбира постигнување политички договор меѓу партиите од мнозинството и опозицијата. Договор за кандидатите за судии на Уставниот суд треба да постигне парламентарното мнозинство предводено од прорускиот Демократски фронт и опозицијата предводена од Демократската партија на социјалистите Мило Ѓукановиќ.
Во претходните пет циклуси обиди за избор на судии немаше таков договор. Професорот Ѓуровиќ стравува од можна политичка трговија во трката за места во Уставниот суд.
„Така, се најдовме во ситуација кога оние кандидати, кои треба да бидат познати како независни и професионални, се повеќе се препознаваат како луѓе кои се поблиски или подалеку од одредени политички програми или партии. Тоа е голата политичка трговија во која најдовме самите во овој шести циклус на избор на судии“.
Претходни предупредувања од ЕУ за прекин на преговорите
Ова не е првпат Европската унија да предупредува на прекин на преговорите со земја кандидат. Гордана Ѓуровиќ потсетува дека имало случаи на замрзнување на преговорите, но тие не биле секогаш многу формални.
Уапсен поранешниот директор на Царинската управа на Црна Гора
„Да речеме дека тоа се искуствата што се случија и во Словачка, кои исто така беа карактеристични за Малта во периодот од 1996 до 1998 година, кои се поврзани со промените во владејачките коалиции, кои потоа го сменија ставот кон пристапниот процес и се откажаа од него, или процесот запре“, вели Ѓуровиќ.
Тонино Пицула, исто така, ја наведува Турција како најеклатантен пример за влијанието, негативниот развој на настаните во една земја кандидат, врз преговорите за членство. Црна Гора го започна преговарачкиот процес во 2012 година.
Досега се отворени сите 33 поглавја од преговорите, а само три се привремено затворени. Европската комисија постојано повторува дека резултатите во борбата против корупцијата и судските реформи се неопходни за затворање на поглавјата од преговорите. Најавено е дека ниту едно поглавје не може да се затвори пред да се исполнат привремените одредници во областа на владеењето на правото.
