И по половина година од трагедијата со пожарот во Кочани, сѐ повеќе луѓе бараат психијатриско-психолошка помош. Некои од оние кои се обраќаат до професионалците од оваа област биле повредени во пожарот кој во март се случи во кочанската дискотека „Пулс“, но некои биле индиректно засегнати. Ова денеска го посочи директорката на Клиниката за психијатрија, Славица Арсова која рече дека било очекувано луѓето да не бараат помош веднаш по трагичниот настан.

Пожарот, според професорката, создаде криза која предизвика чувство на нестабилност, несигурност и страв кај сите.

„Тие се обраќаат директно кај нас, но се препорачува и регионално да биде третманот. Сепак, имаме и млади пациенти кои студираат или живеат тука и полесно им е да бараат помош во Скопје“, рече д-р Арсова на одбележувањето на Светскиот ден на менталното здравје (10 октомври).

Интервенции во криза

Годинешното одбележување во фокусот ги става токму „интервенциите во криза“ како што е несреќата во „Пулс“, која беше кобна за 62 лица.

Д-р Арсова вели дека при вакви кризи или несреќи, ниедно општество не може да се справи во истиот момент.

„Она што е видливо се повредите од скршеници, изгореници, но тие кои за жал, не ги гледаме на самиот почеток, а оставаат долгорочни последици се психичките потешкотии односно нарушувањата на менталното здравје. Бевме веднаш присутни, а и сѐ уште сме, не само за повредените и блиските туку и за сите останати граѓани бидејќи тоа предизвика последици по менталното здравје кај секој граѓанин“, изјави директорката на Клиниката за психијатрија.

Видете и ова:

Агресија меѓу младите - Растени во „дивина“ или во цивилизација?

Според неа, младите генерално се сѐ посвесни за менталното здравје и се грижат многу повеќе отколку во минатото.

„Најчести предизвици кај младата популација се анксиозните, но најмногу треба да внимаваме на депресивните кои водат кон ризик од самоповредувачко и самоубиствено однесување кое за жал, не е исклучено кај младата популација“, истакна д-р Арсова.

На ова укажа и нејзиниот колега, проф. д-р Антони Новотни кој рече дека „во ова време на отуѓено живеење насекаде веројатно треба да се вратиме на суштината, а тоа е заедништвото и можноста да си помогнеме еден на друг.

„Семејството, локалната заедница и ние, професионалците треба да бидеме достапни бидејќи сослушувањето на луѓето кои се во криза е фактор кој може да придонесе за надминување на кризата“, порача д-р Новотни.

Видете и ова:

Отворени пред чет ботовите, отуѓени од луѓето - каде е границата?

По повод Светскиот ден на менталното здравје, пораки за заедништво и поддршка, денеска испратија и граѓаните од плоштадот „Македонија“.

„Заедницата лекува. Никогаш не си сам, запомни“, „насмевни се на денот и тој ќе ти се насмевне“, „сподели, не чувај во себе“ – запишаа граѓаните на таблата што ја поставија професионалците од Клиниката за психијатрија.

Од оваа година, за првпат е воведен и скрининг за депресија кај младите во Северна Македонија, во кој всушност се вклучени и матичните лекари.

Директорот на Фондот за здравствено осигурување, Сашо Клековски потсети на оваа новина за која рече дека има превентивна цел.

„Менталното здравје во Македонија е сѐ уште стигма, затоа нашите психијатриски болници се далеку од нашите очи. Спремни сме тоа да го менуваме. ФЗО за првпат вклучи состојба од ментално здравје во превентивните прегледи и цели кај матичните, кои ќе имаат задача да поминуваат еден дел од осигурениците и да детектираат евентуално такви состојби“, додаде Клековски.

Деменцијата сѐ почеста

И додека младите сѐ повеќе ги препознаваат симптомите на анксиозност, возрасните не можат да ги препознаат симптомите на деменција која пак, како што вели стручната фела, ја има сѐ повеќе.

„Првите знаци ретко се препознаваат, се мешаат со други работи или се нормализираат од семејството, дека возрасен човек може да е плачлив, раздразлив или збунет, но понекогаш може да е почетна фаза“, вели д-р Арсова.

Ова не било случај во семејството на скопјанката Сузана. Нејзините родители имаат деменција, но како што вели, нивната состојба е подобрена благодарение на соодветните медицински терапии.

Видете и ова:

Тонеме во депресија - превентивни прегледи кај матичните лекари

А „алармот“ кај Сузана и нејзината сестра, се вклучил откако нивната мајка се изгубила во простор кој ѝ бил целосно познат.

„На мојата мајка ѝ беше дијагностицирана деменција пред десет години. Кај неа имаше заборавеност, често сопнување во одењето, паѓање, немирен сон, дури и зборување за време на сонот. Веднаш презедовме мерки со сестра ми. Имаше прегледи и кај психијатар и кај невролог, па сега постојано е под терапија. Мислам дека не треба да припишуваме сѐ на годините, туку сериозно да пристапиме на проблемот“, раскажува 53-годишната Сузана за РСЕ.

Неколку години подоцна, деменцијата била дијагностицирана и кај нејзиниот татко откако доживеал повеќе мали мозочни удари. Но како што вели таа, слушајќи ги советите од неговиот психијатар, состојбата е подобрена.

Домашната статистика говори дека во земјава во 2020 година живееле 20.000 лица со деменција, а сега се повеќе од 24.000.

Илјадници ученици во Германија протестираа против плановите на владата за нова доброволна воена служба. Многу од нив излегоа од училиште за да учествуваат во протестите откако организаторите повикаа на „штрајк во училиштата против регрутација“, јави агенцијата ДПА.

Полицијата процени дека околу 3.000 демонстранти се собрале во Берлин, а 1.700 луѓе излегле на улиците во Хамбург напладне на 5 декември.

Организаторите зборуваа за бројка од 5.000 учесници.

Видете и ова:

Ќе го вратат ли војните задолжителниот воен рок?

Демонстрации се одржаа и во најнаселената покраина во Германија, Северна Рајна-Вестфалија, во Дортмунд, Келн, Дизелдорф, Есен и Бохум.

Во јужна Германија, демонстрациите привлекоа неколку илјади луѓе во Минхен, Штутгарт, Фрајбург и Хајделберг.

Долниот дом на Германија го поддржа законот на 5 декември, кој сега мора да биде одобрен од Горниот дом пред да стапи на сила во јануари.

Младите мажи потоа ќе мора да поминат лекарски прегледи и да бидат регистрирани на список, додека активната служба останува доброволна. Плановите предвидуваат парламентот да одлучи за регрутација врз основа на потребите доколку целите за проширување на вооружените сили не се постигнат само преку доброволни мерки.

Владата, синдикатите и организациите на работодавачи постигнаа договор за главните точки од нацрт-буџетот на Бугарија за 2026 година, што предизвика илјадници луѓе да протестираат низ целата земја оваа недела.

Министерката за финансии Теменужка Петкова на брифинг за медиумите на 5 декември изјави дека се согласиле Владата да ги отфрли спорните буџетски ставки што предизвикаа протести, а тоа се зголемување на платите во јавниот сектор на сметка на повисоки даноци и придонеси за социјално осигурување за приватниот сектор.

Веста доаѓа откако Петкова одржа уште еден состанок со претставници на големите бизнис организации и синдикати претходно на 5 декември. Потоа таа објави дека е постигната согласност за неколку точки.

Беше договорено данокот на дивиденда да остане на 5 проценти наместо 10 проценти во претходниот нацрт, да се укине зголемувањето на придонесите за социјално осигурување за 2 процентни поени и да се укине и обврската компаниите да користат софтвер за управување со продажба одобрен од институциите.

Видете и ова:

Оставка од владата е побарано на едни од најголемите протести во Бугарија

Тие исто така се согласија да го укинат автоматскиот механизам за одредување на износот на бенефиции во сектори како што се „одбрана“ и „безбедност“, со што тие повторно ќе се зголемат. Овој автоматски механизам ги фиксираше платите во неколку области со просечната плата во Бугарија.

Новиот нацрт-буџет треба да биде доставен до Народното собрание на разгледување на 8 ноември.

Ова доаѓа откако земјата беше зафатена од рекордни протести што започнаа поради буџетот, но се претворија во демонстрации против владејачките партии ГЕРБ, ДПС, БСП и ИТН.

Владата ја повлече претходната верзија на буџетот за 2026 година и рече дека ќе подготви нова. Сепак, одбива да поднесе оставка, како што бараа демонстрантите, претседателот Румен Радев и опозицијата.

Затоа, на 5 декември, опозициската коалиција ПП-ДБ, со помош на партиите АПС и МЕХ, поднесе предлог за недоверба на Владата.

Молдавската полиција на 4 декември објави дека извршила околу 50 претреси на неколку локации во земјата и пронашла докази дека организирана група, која претходно била обучена во камп во Србија, планирала да предизвика немири во Молдавија.

„Организираната група наводно дејствувала со директна намера да изврши нелегални активности од големи размери и во замена за финансиска корист“, се вели во соопштението на молдавската полиција.

Во соопштението се наведува дека групата претходно била обучена во камп во Бања Ковиљача, на западот од Србија, и дека целта била „да се создаде социјална тензија, по што би следело иницирање на насилни протести со намера да се наруши јавниот ред и безбедноста на граѓаните на Молдавија“.

На 26 септември, полицијата во Србија уапси две лица кои се обвинети за организирање борбено-тактичка обука на граѓани на Молдавија и Романија, која имала за цел да предизвика нереди во Молдавија.

Апсењата дојдоа откако властите во Кишињев јавно предупредија за постоењето на борбени кампови во Србија, велејќи дека тие биле организирани од руската тајна служба со цел дестабилизација на Молдавија за време на неодамнешните избори во земјата.

Москва ги отфрли овие обвинувања.

Видете и ова:

Знаеле ли службите за рускиот паравоен камп во Србија?

Полицијата во Србија објави дека обуката била спроведена од 16 јули до 12 септември во угостителски објект во близина на Лозница, на западот од Србија, и дека помеѓу 150 и 170 граѓани на Молдавија и Романија поминале низ неа.

Српскиот претседател Александар Вучиќ во октомври изјави дека не може да тврди дека руската служба стои зад кампот, но дека полицијата привела лица од српска националност „кои биле достапни“.

Видете и ова:

Вучиќ: Во борбено-тактичкиот камп во Србија имало и тројца руски државјани

На 4 декември, молдавската полиција изјави дека за време на претресот, меѓу другото, запленила банкарски картички, од кои некои биле издадени од финансиски институции од Руската Федерација, над 20 биометриски пасоши со печати за преминување на границата со Србија, радиостаници, двогледи, куршуми од различен калибар за смртоносно и несмртоносно оружје.

Министерството за внатрешни работи и Министерството за надворешни работи на Србија не одговорија веднаш на барањето на Радио Слободна Европа за повеќе информации за овој случај.

Од 1 јануари 2026 година надоместокот за користење на електродистрибутивниот систем Електродистрибуција ДООЕЛ се намалува за 3,64% , надоместокот за користење на преносниот систем МЕПСО се намалува за 2,67%, а намалување ќе има и кај цената на МЕМО од 3,40 % . Одлуката на Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со комунален отпад (РКЕ), денеска ја соопшти претседателот на Комисијата, Марко Билсимоски.

„Со денешната одлука, сите елементи кои ја сочинуваат крајната цена се познати: цена и количина по која е набавена електричната енергија, услугите на мрежните оператори, затворени се и набавките за загуби. Сега останува универзалниот снабдувач – ЕВН ХОМЕ, под наш надзор да направи пресметка и да се објават финалните цени по блокови. Делот што РКЕ го регулира во крајната цена има влијание од околу 36 %,“ изјави Бислимоски.

Видете и ова:

Наместо кај граѓаните, пари од ЕУ за сметките за струја се слевале во ЕСМ

Надоместокот за користење на електродистрибутивниот систем во крајната цена учествува со околу 33%, додека надоместокот за користење за преносниот систем учествува со околу 4% во крајна цена, а цената на МЕМО е со незначително учество од околу 0,19 % во крајната цена.

Инаку, надоместот за пренос и дистрибуција на струја, односно таканаречената мрежарина, се плаќа за изградба и одржување на преносната и дистрибутивната мрежа, трошоци за отчитување и одржување на мерните места, за помошни системски услуги и балансирање на мрежата, а со тие пари се покриваат и загубите на електрична енергија во мрежата.

Во дел од сметките се гледа дека за дистрибуција се плаќа повеќе отколку за самата струјата.

Сметките за струја на граѓаните сега се поделени во четири блокови за скапа струја, евтината не се дели во блокови. Тие што трошат повеќе скапа струја, плаќаат повеќе.

Блоковите беа воведени за тие што трошат помалку да плаќаат поевтино, но со воведувањето на надомест за пристап до мрежа, токму тие што трошат малку, плаќаат нешто повисоки сметки во споредба со сега.

Францускиот претседател Емануел Макрон изјави дека единството меѓу Европа и Соединетите Држави е клучно во поддршката на Украина, додавајќи дека „нема недоверба“. Тој исто така го негираше извештајот во кој тој рекол дека постои ризик Вашингтон да ја предаде Украина.

„Единството меѓу Американците и Европејците по украинското прашање е од суштинско значење. И го повторувам тоа одново и одново, треба да работиме заедно“, изјави Макрон пред новинарите за време на посетата на Кина, на 5 декември.

„Ги поздравуваме и поддржуваме мировните напори што ги преземаат Соединетите Држави. На САД им се потребни Европејци да ги водат овие мировни напори“, додаде тој.

Германското списание „Шпигел“ во четвртокот цитираше транскрипт од доверлив повик што покажува дека францускиот претседател и германската канцеларка изразиле сериозен скептицизам во врска со напорите на владата на САД и нејзините претставници да преговараат за мир меѓу Украина и Русија.

„Негирам сè“, рече Макрон, кога беше прашан за извештајот на „Шпигел“.

„Ни требаат Соединетите Држави за мир. На Соединетите Држави им требаме ние за овој мир да биде траен и робустен“, рече францускиот претседател додавајќи дека „нема сценарио каде што траен мир во Украина е постигнат без заеднички напори меѓу Европејците, Американците, Канаѓаните, Австралијанците и Јапонците“.

Видете и ова:

Мировните напори за Украина сѐ уште во застој, откако разговорите меѓу САД и Кремљ постигнаа мал напредок

Во меѓувреме, разговорите во Соединетите Држави меѓу претставниците од Киев и Вашингтон за прекин на војната во Украина се завршени, објави украинскиот јавен радиодифузен сервис „Суспилне“ рано во петокот, повикувајќи се на извори во делегацијата на Киев.

На разговорите во Мајами, Украина ја претставуваше Рустем Умеров, секретар на Советот за национална безбедност и началникот на Генералштабот Андриј Хнатов.

Во видео порака, претседателот Володимир Зеленски рече дека украинската делегација во САД се обидува да разјасни што било дискутирано во Москва меѓу рускиот претседател Владимир Путин и претставниците на САД Стив Виткоф и Џаред Кушнер.

Виткоф, чија шеста средба беше со Путин, го презентираше најновиот став на САД за напорите за прекин на војната на Русија против Украина по повеќе од три и пол години. Минатиот викенд, тим предводен од Умеров во Флорида разговараше за можните чекори за прекин на војната со американскиот државен секретар Марко Рубио, Виткоф и Кушнер.

Во досега невиден потег, Иран се стреми да увезе вода како официјална стратегија за справување со една од најлошите кризи за вода во неговата модерна историја, објави министерот за енергетика Абас Алиабади на 3 декември.

Овој потег доаѓа во време кога Иран се соочува со она што официјалните лица го нарекуваат најсушна година за повеќе од половина век.

Врнежите од дожд низ целата земја се намалија нагло, резервоарите зад големите брани се приближуваат до критични нивоа, а децениите прекумерна екстракција ги исцрпија водоносните слоеви. Големите градови, вклучувајќи го и главниот град Техеран, веќе воведоа рационализирање на водата.

Новата стратегија предвидува купување вишок вода од соседите што се подготвени и проширување на увозот на стоки што бараат интензивна вода за да се зачуваат домашните ресурси, што е познато како трансфер на „виртуелна вода“.

Концептот на „виртуелна вода“, кој се однесува на аутсорсинг на потрошувачката на вода преку увоз на култури или производи за кои е потребна голема количина вода за производство, означува значително отстапување од долгогодишниот акцент на Исламската република врз земјоделската самоодржливост.

Видете и ова:

Алармантно загадување во Техеран додека Иран е погоден од еколошка криза

Повеќето од соседите на Иран, вклучувајќи ги Авганистан, Ирак и пограничните региони на Пакистан, самите се борат со суша и недостиг на вода. Ерменија, на северозапад од Иран, има релативно поизобилни водни ресурси.

Сепак, климатологот од Норвешка, Насер Карами, за Радио Фарда на Радио Слободна Европа изјави дека Иран најверојатно ќе се обрати до Авганистан и ќе се обиде да склучи трговски или договори за размена.

„Авганистан има многу реки што течат од неговата територија, вклучувајќи три што одат во Иран. Им требаме за работи што не нè чинат многу, како што е пристапот до меѓународни води“, вели тој.

Карами, исто така, го доведе во прашање деценискиот стремеж на Иран кон земјоделска самоодржливост, тврдејќи дека на земјата ѝ недостасуваат водни ресурси за да го нахрани своето население од околу 90 милиони без голем увоз.

„Ние не сме земја што може да произведува храна за околу 100 милиони луѓе. Со нашата плодна земја и вода, најмногу можеме да одгледуваме храна за 40 до 50 милиони луѓе, а остатокот мора да го увеземе. Ова е многу добар и логичен потег“, рече Карами.

Кризата е влошена и од она што локалните медиуми и екологистите го нарекуваат иранска „водна мафија“ - мрежа од политички поврзани земјоделски лобија, изведувачи на брани и локални енергетски брокери кои долго време имаат корист од неограничена употреба на вода, прекумерно пумпање на подземни води и големи земјоделски субвенции.

За многу Иранци, идејата за купување вода е вознемирувачка, предизвикувајќи го националниот наратив изграден околу независноста и отпорноста. Недостигот на вода во Иран е предизвикан не само од продолжена суша, туку и од децении лошо управување и забрзување на климатските промени.

Германија распоредува пет авиони „Еурофајтер“ и 150 лица во полскиот град Малборк за да помогнат во заштитата на полскиот воздушен простор, соопштија германските воздухопловни сили на 4 декември, како одговор на руските упади со беспилотни летала во септември.

Кога беа регистрирани упадите, за соборување на дроновите се активираа полските борбени авиони Ф-16, холандските Ф-35, италијанските извидувачки авиони АВАКС, како и други авиони на НАТО.

Ова беше првпат членка на НАТО да собори беспилотни летала од почетокот на целосната инвазија на Русија врз Украина во февруари 2022 година.

Видете и ова:

Русија изврши масовни напади низ Украина, а Полска и Романија ја активираа воздушната одбрана

Германските авиони „Еурофајтер“ работат како дел од мисијата на НАТО „Источна стража“ и до март 2026 година ќе останат распоредени во Малборк – кој се наоѓа на околу 60 километри од Гдањск и 80 километри од руската енклава Калининград.

„Со оваа мисија, испраќаме уште една силна порака за поддршка на нашиот сосед Полска и НАТО како целина“, рече командантот на германските воздухопловни сили Холгер Нојман.

Германија испрати авиони „Еурофајтер“ и во Романија како дел од напорите на НАТО за зајакнување на источниот крило на Алијансата, во услови на зголемени тензии со Русија.

НАТО оваа недела ќе ги интегрира своите нордиски земји-членки под Заедничката команда на силите во Норфолк, САД, во обид да ја подобри трансатлантската безбедност и да ја зајакне позицијата на Алијансата на север, изјави на 4 декември врховниот командант на сојузничките сили на НАТО, Алексус Гринкевич.

Според новата структура, сите нордиски земји ќе бидат под капата на седиштето во Норфолк, Вирџинија, кое е фокусирано на одбрана на Северниот Атлантик, наместо како досега кога поединечни земји во регионот се под командата на НАТО во Брунсум, Холандија, која е одговорна за североисточниот крило на Алијансата.

Финска се приклучи на НАТО во 2023, а Шведска во 2024, откако руската инвазија на Украина во 2022 година ги натера двете земји да ги преиспитаат своите стратегии за национална безбедност.

Нивното членство во западниот воен сојуз од 32 земји-членки ја зајакна позицијата на НАТО на север и во регионот на Балтичкото Море, што доведе до реструктурирање на командата.

Видете и ова:

Состанок на министрите на НАТО, Руте вели дека Русија се „подготвува за долгорочна конфронтација“

„Со оглед на усогласувањето на нашите противници низ целиот свет, императив е да се максимизира зајакнувањето на евроатлантската област и да се консолидира нашата позиција на север“, рече Гринкевич, генерал на воздухопловните сили на САД и врховен командант на НАТО за Европа.

Најавите тој ги даде пред новинарите во воениот штаб на Алијансата во белгискиот град Монс.

„Норфолк е стратешки мост помеѓу Северна Америка и Европа“, нагласи тој.

Командата во Норфолк ќе биде одговорна за Арктикот, Данска, Финска, Гренланд, Исланд, Норвешка, Шведска и Обединетото Кралство.

Поранешната шефица за надворешна политика на Европската Унија (ЕУ), Федерика Могерини, која е осомничена за измама, поднесе оставка од функцијата ректор на Колеџот на Европа, каде млади луѓе се образуваат за дипломатија.

„Во согласност со најголемата строгост и праведност со кои отсекогаш ги извршував моите должности, денес одлучив да поднесам оставка од функцијата ректор на Колеџот на Европа и директор на Дипломатската академија на Европската Унија“, наведе таа во писмената изјава, пренесе „Политико“.

Могерини и Стефано Санино, генералниот директор на одделот за Блискиот Исток на Европската комисија, беа приведени на 2 декември во акција на белгиската полиција во рамки на покрената истрага за измама. Санино одлучи да се пензионира предвреме.

Откако беа сослушани и формално информирани за обвиненијата против нив, тие беа ослободени бидејќи беше оценето дека нема ризик од бегство.

Видете и ова:

Уапсена Федерика Могерини под сомнение за измама

Полицијата изврши претреси во Европската служба за надворешни работи (ЕЕАС) и Колеџот на Европа поради наводна корупција при основањето на академијата за обука на дипломати.

Могерини работи во Колеџот на Европа од 2020 година. Таа беше висока претставничка на ЕУ за надворешна и безбедносна политика од 2014 до 2019 година, а претходно беше министерка за надворешни работи на Италија.

Европското јавно обвинителство (ЕЈО) соопшти дека детали од истрагата не можат да бидат објавени за да не се загрози нејзиниот исход, и дека сите обвинети се сметаат за невини сè додека не се докаже нивната вина од страна на надлежните белгиски судови.

Предмет на истрагата е деветмесечна програма за обука на млади дипломати во земјите-членки на ЕУ, за што Колеџот на Европа доби тендер од Европската служба за надворешни работи (ЕЕАС) во 2021 и 2022 година.

Во тоа време, генерален секретар на ЕЕАС беше Стефано Санино.

Обвинителството истражува дали ЕЕАС ги прекршила правилата за јавна набавка со споделување доверливи информации со Колеџот пред да му биде доделен тендерот.

ЕЈО е независно јавно обвинителство на Европската Унија. Тоа е одговорно за истражување, гонење и изведување пред лицето на правдата на сторители на кривични дела поврзани со финансиските интереси на ЕУ.

Европската комисија претстави нов план за борба против трговијата со дрога и побрзо известување на земјите-членки за новите психотропни супстанции што циркулираат на континентот.

Борбата против нелегалните дроги е првенствено одговорност на 27-те членки на ЕУ, но извршната власт сака да се заложи за координиран одговор на проблемот.

Проблемот повторно се актуелизираше поради низа инциденти, вклучувајќи го и убиството во Франција на братот на активист вклучен во борбата против трговијата со дрога.

„Европската Унија нема да толерира криминални мрежи што ги преплавуваат нашите улици со евтини дроги, поттикнувајќи насилен криминал и поткопувајќи го здравјето и безбедноста во Европа“, рече внатрешниот комесар на ЕУ, Магнус Брунер.

Видете и ова:

Во кутии за банани сокриени 13 тони кокаин во Шпанија

Комисијата особено сака да ја зајакне соработката меѓу царинските служби и приватните компании за достава на пакети за да се подобри откривањето на дрога.

Исто така, таа сака да ја задолжи Агенцијата за дрога на Европската унија (ЕУДА) да идентификува нови психотропни дроги на континентот и да издава брзи известувања до земјите-членки за нивното ширење.

Според агенцијата, синтетичките производи добиени од канабис, опиоиди и катинони, кои имаат слични ефекти како амфетамините, добиваат на популарност во Европа.

Но, кокаинот останува убедливо најконзумираниот нелегален стимуланс на континентот, користен од околу 4,6 милиони луѓе на возраст од 15 до 64 години во 2024 година.