Од почетокот на годинава, како што се наведува на веб-страницата на српското Министерство за одбрана, Србија седум пати прикажувала оружје и воена опрема седум пати преку воени вежби и демонстрации.
Само еден ден откако на 27 јуни заврши двонеделната тактичка вежба „Молневит удар“ на висорамнината Пештера, дел од оружјето од домашната одбранбена индустрија и државниот врв се преселија на околу 200 километри северно, во Крагуевац, во централна Србија.
Вучиќ: На Србија не ѝ треба замрзнат конфликт со Косово
Таму, во близина на Меморијалниот парк „Шумарице“ во Крагуевац, изграден во спомен на 2.796 цивили застрелани во 1941 година за време на Втората светска војна, меѓу кои имало 300 ученици и професори од Првата гимназија во Крагуевац, воените сили повторно им беа прикажани на граѓани.
Тактичко-техничкиот збор „Отворен ден“ во Крагуевац, според соопштението на Министерството за одбрана, бил најголем досега, и се одржа на Видовден, национален празник во спомен на битката на Косово, во 1389 година.
Вучиќ најави нови инвестиции во армијата
На изложувањето на оружје и воена опрема, претседателот на Србија, Александар Вучиќ, најави натамошни вложувања во воената опрема. „Ќе добиеме многу следната година, што ќе ја направи српската армија двојно посилна од денес“, рече Вучиќ во Крагуевац.
Најавите за нови набавки на оружје и воена опрема доаѓаат година и пол откако самиот Вучиќ изјави дека Србија ќе престане да купува оружје и дека „армијата ќе биде модернизирана“. „Ќе одиме на дополнителни реформи на нашата армија. Да се направи уште подвижна и побрза. Тоа не значи купување оружје, напротив “, рече Вучиќ во декември 2019 година.
Пораки од Пештера
Вучиќ во Пештера изјави дека Србија „не е заинтересирана за никакви војни или конфликти“, но дека „ја зајакнува армијата за одбрана“. Според Министерството, во таа вежба учествувале „повеќе од 2.300 припадници на единиците на Армијата, ВВ и ПВО, 72-та бригада за специјални операции и 63-та падобранска бригада“.
Исто така се додава дека Српската армија има во својот арсенал разно оружје, кое е набавено од поранешниот Советскиот Сојуз во текот на изминатите децении, а подоцна и од Руската Федерација.
„Од воената опрема што неодамна беше набавена од Руската Федерација на 27 јуни беа презентирани тенкови Т-72 МС, борбени возила БРДМ-2М, системот за противвоздушна одбрана „Панцир“, како и хеликоптерите Ми-17 и Ми-35. Од набавените средства од Кина, беше претставен далечински управуван авион CH-92 “, наведува Министерството.
Влијание врз односите со соседите
Парадирањето со Србија со воена опрема може да предизвика нервоза кај соседните земји, имајќи го предвид минатото, изјави за РСЕ Џејмс Кер-Линдзи, професор на Лондонската школа за економија.
„Можеме да разбереме дека работите сега се променија, но сепак тоа е нешто што може да ги направи соседите нервозни“, вели тој, додавајќи:
„Се разбира, постои и друга страна во оваа приказна. Многумина би рекле дека иако е природна реакција да се видат такви вежби насочени кон Босна и Херцеговина или Косово, во реалноста она што доведува до зголемување на трошењето на воениот буџет на некој начин е уште позагрижувачко, односот со соседна Хрватска“.
Според Џејмс Кер-Линдзи, српското покажување воена сила „нема да се разбере позитивно на многу места“. „Мислам дека тоа е загрижувачко, бидејќи не гледам како ова му користи на меѓународниот углед на Србија Исто така, постои став, не кај сите, но во голем број на земји од Европската унија, дека воените паради и вежби се малку поминати“, проценува Кер-Линдзи.
Зошто сето ова?
Благоје Граховац, геополитички аналитичар и пензиониран генерал од Црна Гора, проценува за Радио Слободна Европа дека ова е популизам кој е насочен кон јавноста во Србија, а не кон другите земји.
Најголемите стравови на Западен Балкан
„Филозофските и историските постулати велат - држава која својата одбрана ја темели врз силата на оружјето е неодбранбена држава. Држава што развива пријателски однос со соседите е одбранбена. Според ваквите параметри, се чини дека Србија е во заблуда и е на погрешен пат, бидејќи нема одговор против кого или зошто. Тоа е популизам со цел милитаризирање на состојбата на умот на граѓаните што може да им послужи на неразумните политики за повторно злоупотреба на нивните граѓани“, вели Гаховац.
Тој додава дека Србија троши пари на вооружување на армијата, кое нема да биде користено против никого и дека воените вежби не предизвикуваат вознемиреност или загриженост кај соседните земји. „Кој може да води војна на Балканот денес? Никој. Ако некој тргне во војна, ќе ја изгуби. Ниту Европската унија, ниту меѓународната заедница нема да го дозволат тоа“, вели Граховац.
За кого служат вежбите?
Со ребалансот на буџетот за 2021 година, што го изгласаа пратениците во Собранието на 22 април, алокациите за одбрана беа зголемени за 44 насто во однос на првично планираното.
Бугарски Миг -29 исчезна за време на воена вежба над Црното море
„Прикажувањето на оружјето и воената опрема се смета за оправдување за таквите трошоци“, смета истражувачката на невладиниот белградски Центар за безбедносна политика Маја Бјелош.
„Мислам дека целта на оваа вежба, оваа претстава, беше претежно насочена кон домашното јавно мислење, да се покаже силата на српската армија, а можеби и да се оправда зголемувањето на буџетот на српското Министерство за одбрана и српската армија за над 40 насто“, проценува Бјелош.
Граѓаните на Србија, како што вели таа, имаат некои други приоритети. „Армијата е силна ако има луѓе кои знаат да ракуваат со опрема, особено ако зборуваме за опрема што е набавена или од Русија или од Кина, ако е професионална и деполитизирана, односно не е инструментализирана од политичари. Од друга страна, приоритетите на граѓаните на Србија се да имаат чиста вода и чист воздух, подобро здравје, поголема вработеност“, вели Бјелош.
Според неа, со оглед на тоа што просторот за корупција при набавка на воена опрема е голем, нивото на транспарентност и политичка одговорност се многу важни при склучување договори за набавка на воена опрема од Русија, Турција и Кина.
„Она што имавме можност да го видиме е дека не знаеме колку ќе ги чинат граѓаните и буџетот на Србија целата оваа опрема што имавме можност да ја видиме на воената вежба“, заклучува Маја Бјелош.
Со ребалансот од април 2021 година, буџетот на Министерството за одбрана беше зголемен за 46 милијарди динари (391,2 милиони евра) во однос на претходно планираното претходно, и сега достигна ниво од вкупно 148 милијарди динари (1,2 милијарди евра).
Во својата проценка на ребалансот на буџетот, Фискалниот совет соопшти дека главната причина за тоа се „значително зголемените алокации“ за набавка на опрема и оружје.
Ова независно државно тело, кое поднесува извештаи до Собранието на Србија, исто така оцени дека дополнителното зголемување на инвестициите во безбедносниот сектор е „економски целосно неоправдано“, имајќи го предвид фактот дека борбата против ковид-19 продолжува во Србија.
Дополнителните набавки ќе имаат влијание, како што се наведува, во зголемувањето на јавниот долг. „Бидејќи се работи главно за набавка на воена опрема, која најмногу се набавува од увоз, ефектот на овие инвестиции врз економскиот раст е занемарлив - додека има директен ефект врз зголемувањето на веќе големиот фискален дефицит и јавниот долг во 2021 година“, оценува Фискалниот совет.
