Екстремно десничарската група Левијатан стана популарна во Србија, најмногу поради нејзините кампањи кои ги таргетираат и јавно ги срамат луѓето кои злоупотребуваат животни. Екстремно десничарските групи како Левијатан се размножија во последниве години во Србија. Алекс Ерор
Во видео на социјалните мрежи борба на кучиња се одвива на, како што изгледа, кошаркарско игралиште на отворено. Едното куче брзо го совладува другото, копајќи ги забите во горната усна на муцката на противникот, предизвикувајќи пискотници од агонија. Сцената потоа се пресекува со снимка што следи друга група млади мажи кои шетаат низ слабо осветлена улица во темна облека, а нивниот идентитет е заматен со капи и сенките на ноќта.
Тропаат на врата од селска куќа, каде што отвора еден од наводните сторители од видеото.
„Дојдовме да го видиме Бојан“, строго вели водачот на групата. „Тоа сум јас“, гласи кроткиот одговор на Бојан.
„Што е ова видео?“, прашува тој додека му го покажува телефонот на Бојан. Со подгрбавени рамења и израз на страв, згрчениот 18-годишник гледа во својот посетител додека човекот заканувачки му вели: „Гледај, можеш и самиот да видиш колку сме... Сега, слушај дете. Ќе ти кажам што да кажеш и ќе го повториш... „Навистина ми е жал, се извинувам што организирам борби со кучиња. Никогаш повеќе нема да поседувам куче и ова никогаш повеќе нема да се повтори“. Бојан, послушно, ја повторува својата реплика.
Видеото е снимено и објавено на интернет од група која себеси се нарекува Левијатан и стана популарно во 2017 година, кога нејзините тетовирани членови почнаа да го привлекуваат вниманието на српските медиуми со нивните видеа за „превоспитување“.
Левијатан најдобро може да се опише како вкрстување помеѓу британскиот фашистички Национален фронт и Луѓето за етичко постапување со животните (PETA), група за правата на животните со седиште во САД, која е позната по своите провокативни медиумски кампањи.
„Левијатан не е само движење, тоа е идеја дека живеете 24 часа на ден“, вели Павле Бихали, 40-годишниот основач и лидер на групата, додека се наведнува во сивата фотелја во пространата просторија на канцеларијата на Левијатан во центарот на Белград. На ѕидот е испрскана матрица на Ратко Младиќ покрај ознака на која пишува „Смрт свима осима псима!“. („Смрт за сите освен за кучињата!“)
Загрижувачка регресија на правата на ЛГБТ во Источна Европа
Поранешно дете актер кој е најмногу познат по улогата на пубертетски насилник во популарната ТВ серија од 1990-тите „Среќни луѓе“, Бихали сега е една од најконтроверзните личности во јавниот живот на Србија. Со избричена глава и испакнати мускули на стрип лик, лицето на Бихали е речиси постојано насмеано.
Основана во 2015 година, Левијатан го зема своето име од значајното дело на Томас Хобс за политичка филозофија. Во својот магнум опус, Хобс тврди дека природната состојба на светот е состојба на хаос, „војна на сите против сите“.
За Хобс, за да се избега од овој хаос, луѓето мора да направат политички избор, компромис, да жртвуваат одреден степен на лична слобода на државата, на која и се дава овластување да поставува заеднички правила според кои општеството ќе живее и моќ да ги спроведува.
Левијатан првпат стана познат кога почна да објавува видеа на социјални медиуми во кои поединци се извинуваат пред камера за суровост кон животните. Би им било кажано да го наведат своето име и презиме, возраста и местото на живеење, пред да ветат дека никогаш повеќе нема да го повторат таквото однесување.
Левијатан понекогаш им ги конфискуваше миленичињата и ги носеше кај ветеринар на медицинска помош пред да ги врати дома.
Податоците на групата на социјалните мрежи се полни со видеа од ранети животни за кои вели дека ги „спасила“.
„Едноставно кажано, ние преземаме задолжение да ги означиме затоа што законот не сака или не може... Ние им го замаглуваме лицето [ако е малолетно], но го снимаме нивното име и презиме за луѓето да знаат дека тие напруиме му скинале уво на маче и ова е сосема легитимна алатка која треба да се примени и на педофилите, силувачите и садистите. Бенигно е, целосно бенигно“.
Посветените следбеници на Левијатан беа клучни за неговиот успех. Според членовите на групата, кога Левијатан ќе добие дојава, групата бара видео докази, кои потоа ги објавува на социјалните мрежи со апел за повеќе информации.
Членовите на Левијатан потоа ги посетуваат наводните сторители и или им даваат строго предупредување или собираат дополнителни докази кои потоа ѝ ги предаваат на полицијата. Многу други ја обвинија групата дека оди многу подалеку, користејќи насилство, заплашување и казнување, тврдења кои Бихаил категорично ги негира.
„Искрено, ние не користиме насилство затоа што нема потреба. Што ќе правите? Ние сме 50 и ќе се борите? Ниту калашников не би ви помогнал таму“, вели тој.
Додека Бихали често тврди дека Левијатан никогаш не добил ниту една кривична пријава против ниту еден нејзин член, во 2020 година, активист на групата беше осуден на четири месеци затвор, плус уште 11 месеци домашен притвор, за напад врз друго лице кое објавило навредлив коментар за Бихали на социјалните мрежи.
***
На многу начини, будноста на Левијатан за газење закони е симптоматична за Србија.
Онаму каде што другите посткомунистички држави како Унгарија и Полска тргнаа кон националистички популизам, политичкиот систем на Србија е повеќе сличен на типот на гангстерски капитализам забележан во посткомунистичка Русија: корупцијата е широко распространета, владеењето на правото е слабо и во земја каде што врските на претседателот со хулиганските групи се јавна тајна, агресијата и силата често победуваат над дијалогот и компромисот.
„Српски свет“ закана по безбедноста на Балканот?
Во Србија, критичарите велат дека законот ретко се применува за оние со мускули и силни политички врски.
Политичката апатија и разочарувањето го заменија демократскиот оптимизам што следеше по револуцијата во 2000 година, со која беше соборен Слободан Милошевиќ.
Бихали вели дека неговото движење постои за да ги исправи неправдите создадени од нефункционалноста на државата и длабоко погрешниот правен систем. Тој не ги гледа само животните како „ранливи“, туку и жените и децата, секој што групата смета дека е недоволно заштитена од државата.
Бихали го цитира починатиот српски криминолог Златко Николиќ кога ја објаснува основната мисија на Левијатан. „Реакција во таканареченото граѓанско општество која се манифестира кога државата не успева да одговори на очекувањата на даночните обврзници и граѓаните и на прашањата што ги мачат. Многу едноставно. Тоа е Левијатан“, вели Бихали.
Бихали, чиј прадедо и имењак бил истакнат еврејски интелектуалец, се опишува себеси како екстремно десничарски националист, иако често е обвинет дека е неонацист.
На десната подлактица Бихали има тетоважа идентична со черепот и вкрстените коски на СС, иако вели дека тоа е всушност черепот на Адам од христијанската иконографија.
Во канцеларијата на Левијатан, има најмалку четири келтски крстови на ѕидовите, плус еден на неговиот телефон во изразената црна, бела и црвена боја на Нацистичката партија. Иако признава дека тие се нацистички симбол, тој вели дека келтските крстови можат да имаат повеќе значења.
„Постоеле толку долго пред Хитлер што е лудо дури и да се дискутира за тоа. Келтскиот крст за мене е симбол за зачувување на верата, зачувување на нацијата и зачувување на силата - особено силата - и зачувување на кавкаската раса или бојата на кожата. Но, не во расистичка смисла како „Ги мразам црнците“ или нешто. Не, јас едноставно сакам нашата раса да опстане. Навистина не гледам ништо контроверзно во тоа, навистина“, вели Бахали.
Гејмификација на екстремизмот: Војните на Балканот како видео игри
Додека за многумина, екстремно десничарската политика и активизмот за правата на животните се спротивставени, Бихали вели дека тие совршено се преклопуваат.
Во претходните интервјуа, тој ја цитираше тријадата Мекдоналд психолошка парадигма која вели дека повредувањето на животните е потенцијален показател за социопатија -- кога објаснува зошто неговите луѓе се насочени кон сторителите на суровост кон животните. Извршителите, според Бихали, би можеле да продолжат да ги таргетираат жените и децата.
***
На околу 95 километри јужно од Белград, на периферијата на градот Чумиќ, се наоѓа најголемиот засолниште за кучиња во земјата.
Сместено на каллива земја, засолништето се наоѓа веднаш до тесен пат што се движи низ планинскиот терен на централна Србија.
Опкружени со огромна ограда, безброј кучиња слободно шетаат низ земјата, која е преполна со мали дрвени кучкарници. Речиси изгледа како бегалски камп за кучиња.
Дејан Гачиќ ја надгледува испораката на бали суво сено и големи вреќи со висококвалитетна германска храна за кучиња. Иако условите во засолништето се прилично спартански, околу 15-те кучиња што се собираат на железната порта со катанец изгледаат среќни и пријателски расположени за да ги поздрават посетителите.
Гачиќ е сопственик на прифатилиштето Вучјак, најголемото засолниште во Србија за напуштени и бездомни кучиња. Работејќи од 1997 година, Вучјак беше основан од Гачиќ и неговата покојна мајка, кои едноставно почнаа да земаат напуштени кучиња од улица и да ги вдомуваат во нејзиниот дом.
Сега прифатилиштето има околу 1.200 кучиња (иако Гачиќ не е сигурен за точниот број). Засолништето функционираше без инциденти повеќе од две децении. Но, тогаш, една ноќ во јуни 2021 година, во објектот упадна вооружена полиција во панцири.
„Брутално“ тепање мигранти на границата меѓу Босна и Хрватска
Видео снимката од операцијата многу личи на она што би го очекувале против голем нарко картел. Во видеото објавено од српското Министерство за внатрешни работи, Гачиќ е држен под закана со пиштол во неговата канцеларија пред да биде турнат на подот и врзан со лисици.
По апсењето, Бихали од Левијатан рече дека откриле видео докази оти животните биле малтретирани во засолништето и ѝ ги предале на полицијата. Според Левијатан, Гачиќ, кој беше во притвор 13 дена, ги пуштал „кучињата да умрат во канибализам и нивниот сопствен измет“.
На видеата до кои дојде Левијатан се гледаат болни и ранети кучиња. Снимено од двајца поранешни вработени во прифатилиштето, Бихали вели дека видеата му биле испратени поради искрена грижа за благосостојбата на животните. Гачиќ, сепак, вели дека друга вработена му кажала оти на оние што ги снимиле видеата им биле ветени пари ако пред камера зборува против Гачиќ.
Додека Гачиќ признава дека понекогаш кучињата на неговиот имот умираат од тепачки или болест и дека понекогаш може да поминат неколку дена за да се забележат нивните рани поради нивниот огромен број, тој вели дека сцените во инкриминирачките видеа биле селективно снимани за да создадат искосена слика на условите таму.
Гачиќ вели дека знае токму зошто Левијатан го таргетирал. Добро е познато, вели тој, дека неговото засолниште добива донации од странство - кои во просек изнесуваат околу 45.000 долари месечно пред рацијата во јуни - и тој верува дека вистинската намера на Левијатан била да го принуди да излезе, да го преземе засолништето и потоа да профитира од странските пари.
„Знам дека целта им беа донациите, што друго би можело да биде? вели вознемирениот Дачиќ. „Да имаа искрени намери, прво ќе слезеа овде да поставуваат прашања: „Еј, луѓе, имаме информации дека работите не се како што треба. Дали би можеле да влеземе внатре да погледнеме и да видиме што е? Секој може да погледне наоколу, исто како што направивте вие. Но, никој никогаш не прашал за добросостојбата на кучињата. До денес, никој не се интересира за тие кучиња“.
„Но, Бихали не сфаќа нешто“, додава тој. „Ако го уништите ова засолниште, ако ги уништите животите на овие животни, тоа не значи дека некој ќе ви испрати донации затоа што може да види дека сте луд. Нацистички тетоважи, постојано мрчење, возење наоколу Порше и сега тој е некој вид на бранител на животните? Продадете еден од вашите Ролекс часовници, отворете мала одгледувачница и покажете им на сите што е направено“.
Бихали е добро познат по тоа што живее раскошен живот, а неговата наклонетост кон светкави часовници Ролекс и возење спортски автомобили од висока класа е опширно документирана од локалните таблоиди, што ги подгрева сомневањата дека тој директно има корист од донациите што ги добива Левијатан.
Кога го прашале за неговото наводно богатство, Бихали изјавил дека потекнува од богато семејство и поминал многу години управувајќи казина кога бил помлад, што тој го опишува како многу профитабилна работа.
Истрага во српски медиуми и групи за човекови права за финансирање тероризам
Иако ниту едно животно не е отстрането од засолништето, Гачиќ е обвинет за злоупотреба, занемарување и убивање животни и може да се соочи со затворска казна до три години. Тој ги негира сите обвиненија и има многу локална поддршка.
Неколку дена по неговото апсење, поддржувачите на прифатилиштето се собраа во блискиот Крагуевац и разговараа со медиумите, потврдувајќи го неговиот добар карактер.
Ниту еден вработен во државата или во органите на прогонот, вели тој, не стапнал на неговиот имот откако бил пуштен од притвор. На крајот од интервјуто пред засолништето, Гачиќ се уште е огорчен на Бихали. „Не сум сретнал поголемо зло од тој човек“, вели тој.
***
Благосостојбата на животните е многу емотивно прашање во Србија. Безброј скитници шетаат по улиците на градовите ширум земјата, со околу 20.000 кучиња скитници само во Белград. Социјалните медиуми се полн со изгубени миленичиња и животни на кои им требаат нови домови.
Приказните за злоупотреба и занемарување се за жал чести. Неефективниот правосуден систем овозможува недоволна заштита на луѓето, а камоли на животните, што значи дека насилниците честопати остануваат неказнети.
Додека за критичарите на Левијатан, тие се беззаконски насилници кои се назначиле себеси за судија, порота и џелат, за нивните поддржувачи, тие вршат вистинска јавна услуга и компензираат за нефункционалноста на државата.
Бихали вели дека групата спасила неколку стотици животни, иако други велат дека тие бројки се надуени. Под водство на Бихали, Левијатан доби голем број посветени следбеници.
Групата има околу 355.000 фанови на Фејсбук и Инстаграм, а некои српски познати личности јавно ја изразија својата поддршка. Левијатан дури прерасна во нешто што се приближува до субкултура.
Со нивната голема и лојална база на фанови, Левијатан флертува со политиката. Во 2020 година, групата стана регистрирана политичка партија, а Бихали се кандидираше како кандидат на парламентарните избори таа година, кои беа бојкотирани од повеќето опозициски партии во знак на протест против, како што велат, нефер изборните услови.
Од 21 партија што учествуваа на тие избори, Левијатан заврши на 16-то место откако освои 0,7 отсто од целокупните гласови. Само три партии успеаја да го минат прагот од 3 отсто за влез во парламентот, а главните две се: владејачката Српска напредна партија (СНС) на претседателот Александар Вучиќ, која обезбеди 60 насто од гласовите и поранешната партија на Милошевиќ, Социјалистичката партија на Србија, која заврши на второто место.
Со фрагментираната опозиција по внатрешните борби, екстремно десничарските групи како Левијатан, кои беа столб на уличната политика по падот на режимот на Милошевиќ, се размножија во последниве години. Настрана од секогаш присутните фудбалски ултраси, најдоминантната група во секој момент има тенденција да се менува.
Во раните 2000-ти, тоа беа фашистите од Образ, а потоа, Движењето 1389 година, младинска група слична на движењето Наши во Русија. Деновиве, пејзажот е пораспарчен, а меѓу попознатите се групите како Левијатан, Српска Десница и Српска чест.
Најголемите стравови на Западен Балкан
Многу екстремно десничарски групи во Србија беа формирани како реакција на новото либерално граѓанско општество кое следеше по отстранувањето на Милошевиќ и повеќето ги делат истите верувања: одбивање да се признае независноста на Косово; спротивставување на прогресивните принципи како што се ЛГБТ правата; и ширењето на „традиционалните вредности“, како што се патријархалната семејна структура и православното христијанство. Левијатан не се разликува.
Организираше протести надвор од бегалските кампови, а Бихали зборува за Теоријата за големата замена, идеја популарна во екстремните десни кругови дека „белите“ Европејци се заменуваат со неевропејци.
Но, силното чувство за визуелно брендирање на Левијатан и острите медиумски инстинкти на Бихали го направија најистакнат од таквите групи активни денес. За политички наивните, правата на животните се покажаа како моќна порта.
Бихали претходно изјави дека ја смета грчката крајнодесничарска партија Златна зора за модел кон кој тој се стреми, во смисла на групација која успешно се пресели во националната политика. Тој сака да го стори истото, бидејќи, како што вели „не може да решава системски прашања надвор од системот“.
***
31-годишниот Борис Кнежевиќ беше член на Левијатан меѓу 2020 и 2021 година и тој е кој помина четири месеци во затвор поради напад.
Во неговиот дом во Крагуевац, каде што моментално е во домашен притвор, му се нудат топли влечки, а на масичката се наредени пијалоци и грицки. Дневната соба е украсена со сувенири во чест на четниците, сила на ројалистичките и српските националистички герилци кои се бореле низ Балканот за време на Втората светска војна.
Кнежевиќ вели дека бил привлечен од националистичката политика на Левијатан и грижата за благосостојбата на животните, но се разочарал кога сфатил дека сето тоа е фасада. Бихали се грижи само за својот „личен интерес“, односно за донациите што ги добива групата и за его публицитет што го добива од јавниот профил на Левијатан, вели тој.
Левијатан упатува чести апели до јавноста за донации, за кои Бихали инсистира дека се трошат исклучиво на операциите на групата за грижата за злоупотребените животни.
Бихали вели дека износот на донациите варира, но тие обично добиваат помеѓу 600 евра (687 американски долари) и 1.500 евра (1.718 американски долари) месечно -- 2.000 во најдоброто сценарио. Според Кнежевиќ, износот на донации што ги добива Левијатан е реално многу поголем. Тој вели дека групата добила 9 милиони динари (87.000 американски долари) во донации во 2020 година, што изнесува 7.250 долари месечно, што е значително повеќе од проценката на Бихали.
Најголемите донации, вели Кнежевиќ, се насочени на приватната сметка на Бихали, додека помалите донации се поделени на две сметки поврзани со Левијатан, наречени Фондација Движење Левијатан и Движење Левијатан Србија.
Кнежевиќ ги поткрепува овие тврдења со обезбедување слики со детали за двете сметки на Левијатан, кои вклучуваат броеви на банкарски сметки со целосното име на Бихали „Павле Бихали-Гаврин“ и неговиот национален матичен број.
Бихали одби да ги коментира конкретните наводи на Кнежевиќ, но го нарече неговиот поранешен член на групата „Турчин“ (обична националистичка навреда во Србија) и лажго. Додека Бихали ја омаловажува вмешаноста на Кнежевиќ, Кнежевиќ укажува на многу пораки на WhatsApp, наводно од Бихали, каде што го нарекува негов „брат“ и ја нагласува неговата важност за движењето.
***
Канцеларијата на Левијатан се наоѓа во голема зграда пред Втората светска војна, само неколку врати подалеку од седиштето на најголемиот српски весник Политика.
Непречено ширење на четничките организации во БиХ
Фашистичките и националистичките обележја ги красат нејзините темно сиви ѕидови. Во еден агол, збирка лилјаци со келтски крстови исцртани на нив се потпираат на ѕидот, додека голем ловечки нож и неколку палки се поставени на страничната маса до нив.
Во спротивниот агол од собата, има пијано. Запрашан за тоа, Бихали гледа кон инструментот со блага насмевка и објаснува дека го научиле да свири кога бил дете.
Со нивните нацистички тетоважи и силеџиски тактики, лесно е да се отпише Левијатан само како уште една маргинална група со мала јавна поддршка или влијание. Вистината, сепак, веројатно е малку покомплицирана.
Долго време имаше сомнежи дека Левијатан – заедно со слични групи – се активно негувани од српската држава. Тие се користат како марионети, тврдат експертите, за да помогнат тајно да се обликува општествениот дискурс и да се одврати гневот што инаку би бил насочен кон неуспесите на владата.
И со учеството на изборите во 2020 година, Левијатан помогна на изборите да им се даде одреден степен на легитимитет -- барем имаше изглед на конкуренција на рамноправно поле за играње.
Српската држава има долга историја на соработка со криминалното подземје и датира од времето на Југославија, а потоа, во 1990-тите со нејзината соработка со фудбалските ултраси.
Бихали негира дека има некакви тајни владини врски. „Авторитарно-мафиозниот режим на Александар Вучиќ користи екстремно десничарски групи...за да ги дисциплинира политичките противници“, вели Јово Бакиќ, социолог и основач на Партијата на радикалната левица, додавајќи:.
„Всушност, неколку екстремно десничарски групи, како Левијатан или Српска Десница, се целосно во служба на режимот... Сегашниот режим користи десничарски групи кога е неопходно да се сврти фокусот од важните настани во земјата и од тешкиот живот со кој секојдневно се соочуваат жителите на Србија“.
