Побарувачката за која било од четирите вакцини што ги нуди Србија, заостанува зад залихите, односно и покрај пристигнувањето на најмалку 2 милиони дози и отворената врата за вакцинација за секој што сака. Две од вакцините оние на Фајзер и АстраЗенека се одобрени од европските регулатори, додека другите две – на кинескиот Синофарм и рускиот Спутник - не.
Се чини дека системот за апликации преку интернет е погоден од тврдоглавата комбинација на анти-ваксерски чувства и разгорувањето на теориите на заговор, општата недоверба кон властите и гордото прифаќање на владата на статусот фаворит во глобалната трка за постигнување имунитет на стадо.
Вучиќ достави 10.000 анти ковид вакцини во Сараево
„Тоа се неколку информации кои постојано се менуваат, разменуваат, се побиваат едни со други: овие влијаат на плодноста, овие не, овие се тестирани“, вели Емил, 29-годишник од Ниш, трет по големина град во Србија. Неговата неподготвеност да аплицира за вакцинирање ја припишува на „недовербата“. „Тука е и неизвесноста дали тие луѓе знаат за што зборуваат“, вели Емил.
28-годишната Невена пак, се плаши како вакцината може да влијае врз нејзиниот фетус. „Потребна е најмалку една година за да се тестира вакцината за да биде безбедна“, вели таа, истакнувајќи ја загриженоста ширум светот, бидејќи брзината на развој на вакцините против ковид-19 ги разби претходните рекорди. „Многу научници велат дека сето тоа сè уште не е испитано“, додава таа.
Иако признаваат дека немало поголеми клинички испитувања на вакцини на бремени жени, здравствените експерти и истражувачи велат дека немало лоши ефекти од вакцините врз бремени лабораториски животни. Тие исто така нагласуваат дека бремените жени имаат поголем ризик од другите луѓе да имаат сериозни симптоми на ковид-19. И Светската здравствена организација (СЗО) и Центрите за контрола на болести на САД, на пример, ги советуваат бремените жени да се вакцинираат.
Не благодарам
Пријавувањето беше отворено за скоро 7-те милиони жители на Србија на 11 јануари, главно преку порталот на владата. До 27 февруари биле регистрирани повеќе од 20 дози на 100 граѓани, според владините податоци (се препорачуваат две дози за секоја од вакцините досега одобрени во Србија). Со тоа, Србија е петта во светот зад Израел, Обединетите Арапски Емирати, Британија и САД, односно меѓу државите или териториите со над 100.000 жители.
Прерано опуштање - се зголемува бројот на заразени од Ковид 19
Но, клучно, повеќе од шест недели во кампањата, само околу милион луѓе се пријавија за вакцинирање до крајот на февруари. Тоа значи дека околу 5,5 милиони Срби, не брзаат за вакцинирање. Иако стапката на вакцинација во Србија го надмина поголемиот дел од Европа и светот во втората половина на февруари, нејзината стапка на инфекција се зголеми.
Марија Гњатовиќ, научен соработник на Институтот за примена на нуклеарна енергија (ИНЕП) во Белград, вели дека луѓето премногу се опуштиле и премногу малку знаат кога може да се сметаат на некој начин заштитени. „Повеќето Срби досега добиле вакцина произведена од кинеската Синофарм. Оваа вакцина е многу квалитетна и многу добра, со малку несакани ефекти, но произведува антитела побавно во споредба со поновите технологии, како вакцините Фајзер и Спутник“, вели Гњатовиќ, додавајќи:
„Сè уште не можеме да ги видиме ефектите од вакцинацијата во Србија - тие ќе бидат видливи во наредните два месеци“. Повеќето експерти сметаат дека ќе бидат потребни најмалку 70-80 проценти од популацијата за да се постигне имунитет на стадо, кога имунитетниот систем на луѓето е подготвен преку вакцинација или претходна инфекција да ја задуши болеста.
Имунитетот на стадо против сипаници бара околу 95 проценти, наведува СЗО. Но, членот на кризниот тим на српската влада, епидемиологот Бранислав Тиодоровиќ, сугерира дека имунитетот на стадото може да се постигне и со само 60 проценти. Тој исто така предвидува дека Србија во лето ќе има само спорадични случаи. Но, дури и да ја достигне таа ниска граница, на Србија ѝ требаат уште 3 милиони нејзини граѓани да се пријават и да се вакцинираат.
Високо исполитизирано
Тоа може да се покаже како предизвик, имајќи ја предвид интензивната политизација на ковид-19 и напорите за вакцинирање во Србија. Високи српски официјални лица, почнувајќи од претседателот Александар Вучиќ, во почетокот ја отфрлија епидемијата на коронавирусот.
Вакцинацијата единствен начин на заштита против ковид-19
Членот на кризниот тим на владата, Бранимир Несторовиќ, славно застана покрај Вучиќ и ги повика српските жени да одат на шопинг во Италија кон крајот на февруари 2020 година. Вучиќ и владата наскоро воведоа блокада, но повторно се отворија пред летните избори наспроти зголемените случаи на инфекции.
Поради бојкотот на опозицијата, Вучиќ и неговата Прогресивна партија добија силно мнозинство во парламентот на изборите во јуни. Тој потоа го пренесе своето додворување со Пекинг во повеќе од 1,5 милиони дози од вакцината Синофарм, почнувајќи од средината на јануари, со што Србија стана првата европска земја што ја доби вакцината произведена во Кина.
Регулаторите на лекови на СЗО и ЕУ сè уште не ги одобрија ниту Синофарм ниту руската вакцина Спутник-В. Дарио Хајриќ, социолог и политички коментатор, ја критикува политизацијата како „голем проблем“ за вакцините, велејќи дека тоа е „поставено од официјалните власти од самиот почеток“.
„Прво го имавме тој срамен потсмев со вирусот, така што имавме извесен „д-р Несторовиќ“, промовиран во медиумска ѕвезда, потоа имавме жонглирање со реалните бројки на заразени и мртви пред изборите, а купувањето на вакцината беше претворена во личен подвиг на претседателот. Сето тоа ја поткопа довербата во државата, во кризниот штаб, во здравствениот систем“, вели Хајриќ.
Тој оценува дека „инфодемијата“ - термин воспоставен од СЗО придонесува за недоверба во официјалните информации, вклучително и за потеклото на коронавирусот и вакцините. Една студија од крајот на минатата година покажа дека повеќе од половина од испитаниците во Западен Балкан нема да се вакцинираат. „Луѓето повеќе им веруваат на нејасните групи на Фејсбук отколку на Светската здравствена организација, што е поширок проблем и за самата Србија“, вели Хајриќ.
Туркање назад
Ивана Прокиќ, епидемиолог и координатор на Обединети против ковид УПК, вели дека промовирањето на вакцинацијата е макотрпна работа во општество со толку многу анти-ваксери. Нејзината група, која обединува илјадници лекари и други медицински професионалци, веќе поднесе жалба против членот на владиниот кризен тим Несторовиќ.
УПК тврди дека Несторовиќ повеќепати ширел научно демантирани информации, заедно со други измислени тврдења. Несторовиќ, кој често објавува написи со кои пандемијата ја опишува како „најголемата измама за здравјето на 21 век“.
Во меѓувреме, УПК е зафатена со разбивање на многу митови кои ставаат сопирачки на напорите за вакцинирање. Прокиќ се согласува со Хајриќ дека Вучиќ и владиното јавно фалење со раниот успех во набавката на вакцини - над 2 милиони дози досега - може да ги попречат напорите за поддршка.
„Таа кампања ги охрабрува и оние кои се двоумат и мислат дека можеби не е потребно да се вакцинираат“, вели таа. Во отсуство на значителен пораст на јавниот ентузијазам за вакцинирање, таа сугерира дека единствената опција на Србија може да биде политички експлозивна битка околу задолжителната вакцинација, барем за најризичните групи или во случај на патување.
Во меѓувреме, во Ниш, 65-годишниот Мирослав вели дека неговиот син се вакцинирал и веднаш го пријавил и него. „Само во последните 10 дена, бројот на луѓе кои страдаат од коронавирус е зголемен. Од превентивни причини, решив да се вакцинирам. Ако е доволно добро за вас, тоа е доволно добро за луѓето блиски до вас“, вели тој.
