Инсинуираната закана на рускиот претседател Владимир Путин дека војната во Украина ќе се претвори во поширок нуклеарен конфликт го става американскиот претседател Џо Бајден пред избори кои ретко се разгледуваат во атомската ера, вклучително и дали да се подигне нивото на подготвеност на американските нуклеарни сили, пишува новинската агенција Асошиејтед прес (АП).
Ваквиот развој на настаните е уште позначаен поради фактот што Путин и Бајден пред помалку од една година дадоа изјава на самитот во Женева, која се чинеше дека е во согласност со идејата дека заканата од нуклеарна војна е остаток од Студената војна.
„Нуклеарната војна не може да се добие и никогаш не смее да се води“, се согласија тие.
Во неделата Путин им рече на своите највисоки одбранбени и воени функционери да ги стават нуклеарните сили во „специјален режим на воена служба“, но не беше веднаш јасно како тоа може да го промени статусот на руските нуклеарни сили и дали тој воопшто ќе се промени.
Соединетите Американски Држави ги држат своите интерконтинентални балистички ракети на копно, или ICBM, постојано во состојба на готовност, а се верува дека руските нуклеарни ракети на подморници, како американските, се поставени на сличен начин, пишува АП.
Путин истакна дека одговара на економските санкции што ги воведоа САД и другите западни земји во последните денови поради неговата инвазија на Украина, како и на „агресивните изјави на водечките членки на НАТО во однос на нашата земја“, што тој не дополнително објасни.
Администрацијата на Бајден го оцени потегот на Путин, за кој рекоа дека е непотребна ескалација на веќе опасен конфликт. Всушност, зборовите на Путин се закана што ретко се слуша дури и за време на Студената војна, кога многу поголеми нуклеарни арсенали на САД и поранешниот Советски Сојуз му се заканија на светот со нуклеарен Армагедон, наведува АП.
Како ова го менува ризикот од нуклеарна војна?
Американските функционери, иако вознемирени од зборовите на Путин, рекоа дека не знаат што има намера. Но, толку ретко се случува американски или руски лидер да претставува имплицирана нуклеарна закана, особено во сегашниот контекст на војната во Украина, што не може да се исклучи ризикот војната да стане нуклеарна. Во Русија, како и во САД, претседателот има ексклузивна овластување да нареди нуклеарен напад.
САД и Русија имаат два убедливо најголеми нуклеарни арсенали во светот. Тие вклучуваат оружје што може да се лансира со авиони, подморници и балистички ракети на копно.
Единствениот пат во историјата кога нуклеарното оружје било користено во борба беше кога Соединетите држави ја бомбардираа Јапонија двапати во август 1945 година. Во тоа време, САД имаа глобален монопол на нуклеарното оружје. Советскиот Сојуз успешно ја тестираше својата прва бомба во 1949 година.
Дерил Кимбал, извршен директор на Здружението за контрола на оружјето, рече дека жали за наредбата на Путин да ги стави неговите нуклеарни сили во состојба на готовност, но не е целосно изненадување со оглед на неговите претходни имплицитни закани до секоја нација која се обидува да го спречи во Украина.
„Ставањето нуклеарно оружје во равенката на украинската војна во моментов е крајно опасно, а САД, претседателот Бајден и НАТО мора да дејствуваат со екстремна воздржаност и да не одговорат со иста мерка. Ова е многу опасен момент во оваа криза и мораме да ги охрабриме нашите лидери да се вратат од нуклеарниот раб“, рече Кимбал, објави АП.
Што значи да се стави нуклеарно оружје на подготвеност?
Според американската нуклеарна доктрина, нивото на подготвеност на оружјето е клучно за нивната улога во одвраќањето на нападите. Идејата е дека подготвеноста да се одговори на краток рок ја намалува веројатноста дека непријателот ќе нападне и ќе ризикува одмазда што би направила непроценлива штета.
Контра-аргументот е дека држењето на ICBM, кое Пентагон го нарекува најчувствителен дел од својот нуклеарен арсенал, на висока готовност за време на кризата го потиснува претседателскиот простор за одлучување и ја остава отворена можноста да се нареди нивно лансирање како одговор на лажен аларм. 400 американски ICBM се постојано подготвени.
Некои експерти за контрола на оружјето се залагаат за отстранување на ICBM од висока готовност со одвојување на нуклеарните боеви глави од ракетите. Но, во криза, можеби како онаа наведена со наредбата на Путин во неделата, одлуката за повторно вооружување на проектилот ќе се смета за ескалирачки потег што може дополнително да ја влоши кризата, објави АП.
За време на Студената војна, американското и руското оружје не само што беа побројни, туку и во состојба на готовност. Американскиот претседател Џорџ В. Буш направи историски чекор во 1991 година и им нареди на американските стратешки бомбардери способни за нуклеарно оружје да бидат во состојба на подготвеност како дел од поширокиот потег за враќање на трката за нуклеарно вооружување. Оттогаш бомбашите се надвор од состојба на готовност.
Како досега реагираа САД на Путин?
Нема докази дека администрацијата на Бајден одговорила на каков било начин на најавата на Путин дека наредил „специјален режим на воена служба“ за неговите нуклеарни сили, можеби делумно затоа што не беше јасно што значи тоа во пракса.
Ниту, пак, имаше информации од Вашингтон за докази дека Путин презел загрижувачки чекори како што се натоварување нуклеарно оружје на целата или дел од руската нуклеарна воздушна флота или испраќање дополнителни подморници со балистички ракети во морето.
Покрај неговите стратешки нуклеарни сили, Путин има најмалку неколку илјади таканаречени нестратегиски нуклеарни оружја, како што се балистичките и крстаречките ракети со краток дострел. Тие се нарекуваат нестратешки бидејќи не можат да стигнат до територијата на САД. Но, тоа е мала утеха за земјите во Европа кои се во опсегот на тоа оружје. САД имаат околу 200 нестратегиско оружје во Европа, а тоа се бомби кои би биле доставени до европските авиони.
Со години, некои американски официјални лица се загрижени дека Путин, доколку се соочи со изгледите за губење на војната во Европа, би можел да прибегне кон употреба на нестратегиско нуклеарно оружје, мислејќи дека тоа брзо ќе го заврши конфликтот според неговите услови.
Извор: АП
