Феминистките и групите за правата на жените во Русија велат дека се чувствуваат небезбедни бидејќи владата на претседателот Владимир Путин ги промовира таканаречените традиционални вредности, оставајќи ги сè поранливи на прогон според нејасните закони против „екстремизмот“.
Зошто?
Минатиот октомври, феминистичка група наречена Корзина во Ижевск, главниот град на централната руска област Удмуртија, го организираше фестивалот Матка, со серија настани на тема менструација. Предавања одржаа гинеколози, психолози, новинари и други, како и концерти и настапи на стенд-ап комичари, пишува редакцијата на Радио Слободна Европа (РСЕ) на англиски јазик.
„Добивме многу позитивни реакции“, изјавија коосновачите на Корзине, Јара Германова и Жана Неринвскаја во писменото интервју за РСЕ.
„Но, фестивалот беше осуден и за „екстремизам“. Локален културен работник и пиша на градската управа. На социјалните мрежи напиша и за објавите на група која имаше симпатии кон нас. На крајот тие ги симнаа објавите и сега таа група се плаши да соработува со нас. Дури слушнавме дека се под истрага за „објавување екстремистички материјали“. Но, сè на сè, фестивалот помина без проблем“, рекоа Германова и Неринвскаја.
Феминистките и застапниците за правата на жените никогаш немале лесен живот во Русија, каде владата и доминантната Руска православна црква се длабоко патријархални и социјално конзервативни.
Но, сега, кога руската војна против Украина се приближува на својата втора годишнина, администрацијата на претседателот Владимир Путин спроведува остра акција против несогласувањето и турка идеолошка мешавина на патриотизам, милитаризам, единство и, како што тврди, „традиционални вредности“. Феминистичките активистки во руските региони, стравуваат од уште полошо.
Во ноември 2022 година, Путин потпиша декрет со кој се потврдува документот од 2021 година за „традиционалните духовни и морални вредности“ на Русија, вклучувајќи ги „услугите за татковината“, „силното семејство“ и „приоритетот на духовното пред материјалното“.
Неодамнешните потези за ограничување на пристапот до абортус на локално и национално ниво и одлуката на владата да го прогласи непостоечкото „меѓународно движење ЛГБТ+“ за „екстремистичка организација“ го вклучи алармот меѓу руските активисти за правата на жените.
И со оглед на тоа што многу од најистакнатите либерали и феминистки во земјата се затворени или принудени да ја напуштат Русија, преостанатите активисти во регионите се борат против чувството на изолација подавајќи си рака еден кон друг.
„Деновиве, на жените им е потребна взаемна поддршка и емпатија во оваа опасна средина. И ние сакаме да направиме се што можеме за да им го обезбедиме тоа. Во која било форма сè уште е можно“, рече татарстанската феминистичка активистка Аида Гусманова од неформалната група ФемКизљар.
Функцијата на жените
Во март, Долниот дом на рускиот парламент, Државната дума, треба да го разгледа предлог-законот со кој на приватните клиники ќе им се забрани да вршат абортуси. Иако Комитетот за здравство на Думата се спротивстави на нацрт-законот, кој во моментов го разгледуваат различни законодавни комисии, владата и претседателската администрација, ваквите иницијативи имаат поддршка од рускиот православен патријарх Кирил и други истакнати личности.
Во текот на изминатата година, приватните клиники во регионите Курск, Чељабинск и Липецк, како и во Татарстан, главно престанаа да вршат абортуси. Во Мордовија и во регионите Твер и Калининград се усвоени закони со кои се изрекуваат казни за „поттикнување на абортус“. Владата на Удмуртија исто така почна да работи на можни предлози насочени кон намалување на бројот на абортуси.
„Во очите на државата „функцијата на жената е да раѓа деца и да ги пополнува редовите со војници кои му се потребни на овој режим. Вака владата јавно смета дека во рок од 10 години нашиот систем ќе се обиде да ги уништи мислењата за слобода на жените и да им остави само една функција, за која постојано зборува шефот на државата“, изјави Аљона Попова за Руската служба на РСЕ во јули 2023 година.
Гусманова рече дека нејзината група е загрижена за „нападите врз репродуктивните права на Русинките“ и „забраната на таканаречената „пропаганда за абортус“ во многу региони“, вклучително и „забраната за информации за животот без деца“. Сепак, таа истакна дека јавноста генерално се противи на ваквите ограничувања.
„Многу обични луѓе и медиуми се изјаснија против ограничувањето на пристапот до абортуси. Нашите колешки во другите градови, феминистичките иницијативи, ја продолжуваат својата работа, одржуваат настани кои сè уште привлекуваат публика. И има добар одзив за нашата работа, можеби дури и поголем од минатата година“, вели Гусманова.
Колешката на Гусманова, Дина Нурм, додаде дека е важно да се има на ум дека „сега не постои закон кој забранува абортус“.
„Ние дистрибуираме информации за репродуктивното здравје и направивме неколку видеа за таблетите од утрото потоа. Многу луѓе паничат од извештаите за една или друга забрана и важно е да се отфрлат митовите и од медицинска и од правна перспектива“, вели Нурм.
Нурм додаде дека „под притисок на (регионалното) Министерство за култура“, Националната библиотека на Татарстан, која почна да организира настани ФемКизлар во 2021 година, престана да споделува таква содржина.
„Многу теми сега се надвор од границите. Моравме да откажеме дел од нашите содржини, но мислиме дека е важно да продолжиме да работиме“, додава таа.
Рулет
Одлуката од декември 2023 година на рускиот Врховен суд со која се потврди означувањето на таканареченото „меѓународно движење ЛГБТ+“ како „екстремистичка организација“, исто така, ги поттикна феминистичките кругови низ Русија.
Минатиот месец, Медиазона објави делови од судска одлука во која наводното движење се опишува како „лабава мрежа на нерегистрирани организации, заедници и поединци“, чија „крајна цел е да се здобијат со државно признавање и да ги уништат традиционалните погледи за сексуалноста“.
Според судот, тоа е „деструктивен идеолошки механизам кој ја загрозува демографската состојба во земјата, придонесува за создавање услови или самоуништување на општеството, слабеење на семејните врски, му штети на моралното здравје на луѓето и наметнува идеи кои имплицираат негирање на човечкото достоинство и вредноста на човечкиот живот“.
Меѓу поконкретните тврдења на судот беше идејата дека членовите на движењето користеле „специфичен јазик“ кој вклучува „зборови специфични за женски род“ како што се граматички женските форми на руските зборови за водач, режисер или автор. Ваквите зборови, познати како „феминитиви“, ги користат многу феминистки во Русија и на други места за „да ги направат жените видливи на јавниот простор, да ја препознаат нивната стручност и да работат подеднакво со мажите“.
Според руските закони против екстремизмот, осудените за учество или поддршка на одредена екстремистичка организација може да се соочат со пет или повеќе години затвор.
„Поентата за женственоста го проширува кругот на луѓе кои би можеле да страдаат од овој вид етикетирање. Руските репресивни закони се насочени, но тоа е голема игра на рулет. Никогаш не се знае дали топката ќе падне на вашиот број. Секоја феминистка треба да се бори со својот страв“, рече Ајсин Гаисина, феминистичка активистка во главниот град на Башкортостан, Уфа.
„Самоцензурата се зголемува. Луѓето треба да размислуваат што можат да пишуваат, а што не. Таквата самоцензура се сведува на избор помеѓу безбедноста и слободата. Ако има казни или друго несакано внимание од безбедносните сили, ќе мора да најдеме нови начини да се спротивставиме“, рече Гаисина.
Таа додаде дека веќе гледа индиции дека нападите врз феминизмот можат да имаат ефект во убедувањето на претходно скептичните луѓе да размислуваат за ова прашање.
Групата Уфа посветува голем дел од своето време и енергија на поддршка на женските „политички затвореници“, вклучувајќи ја и Лилија Чанишева, која отслужува седум и пол години затвор за „организирање на екстремистичка заедница“ поради нејзината работа како координаторка во Башкортостан за затворениот опозициски политичар Алексеј Навални, потоа Рамила Саитова, која се соочува со затворска казна до пет години за објави на интернет против инвазијата на Украина и активистката на Уфа, Олга Комлева, која беше казнета со неколку милиони рубљи поради нејзините антивоени изјави и протести.
„Како феминистички активистки, мораме да ја поттикнеме идејата дека треба да бидеме загрижени за жените чии околности се објективно полоши од нашите во моментов“, вели Гаисина.
Таа се пожали дека владата се фокусира на такви прашања кога треба да преземе чекори за да им помогне на жените.
„Потребен ни е закон против семејно насилство за партнерите и сопрузите да престанат да убиваат жени. Треба да ги казниме соодветно наместо парични или казни од само неколку години затвор. Потребна ни е способност да издаваме наредби за ограничување за таквите мажи да не можат да се доближат до жените кои биле малтретирани. Ни треба можност да се обезбедат безбедни домови на таквите жени. Ова е бизнис што треба да го прави владата“, истакнува Гаисина.
Наместо тоа, рече таа, „владата прави се што може за да ги натера жените јасно да видат дека живеат во машка земја“.
