Еден ден откако беа ослободени во договор со Минск посредуван од САД, неколку белоруски политички затвореници кои поминаа повеќе од четири години зад решетки рекоа дека не жалат што се спротивставиле на авторитарниот лидер Александар Лукашенко.
Во разговор со новинарите на 14 декември во украинскиот град Чернигов, истакнати личности од опозициското движење во 2020 година, Виктор Бабарика и Марија Калесникава, им рекоа на новинарите дека чувствуваат дека ја добиле битката и покрај тоа што изгубиле години од своите животи.
„Има моменти кога се соочуваме со тешки прашања и мора да донесуваме тешки одлуки. Јас го направив овој тежок избор многу лесно затоа што бев и останувам апсолутно сигурна дека ја поддржувам вистинската идеја, ги поддржував моите вредности. Има многумина како нас, не сум сама... Ако во критични моменти можете да го направите, тогаш треба да го направите тоа“, изјави Калесникава.
Спорни избори во 2020 година
Калесникава, еден од водачите на протестите што следеа по спорните претседателски избори во август 2020 година, на кои Лукашенко доби шести мандат, беше осудена на 11 години затвор во септември 2021 година за создавање екстремистичка организација која претставува закана за националната безбедност, меѓу другите обвиненија.
Калесникава беше една од 123-те политички затвореници ослободени според договорот постигнат откако Вашингтон навести дека ги укинува санкциите врз извозот на белоруски ѓубрива.
Меѓу другите значајни ослободени затвореници беше уште една истакната личност во опозициското движење од 2020 година, Виктар Бабарика, заедно со добитникот на Нобелова награда Алеш Бјалатски.
Белорусија е предмет на западни санкции воведени по соработката на земјата со Русија во нејзината целосна инвазија на Украина во февруари 2022 година. Таа спроведе серија ослободувања на затвореници, иако стотици луѓе - многумина класифицирани како политички затвореници - остануваат во притвор.
„Драго ни е што толку многу луѓе се ослободени и, секако, чекаме понатамошни чекори“, рече Калесникава.
Бабарика, кој исто така зборуваше на прес-конференцијата, исто така истакна дека стотици политички затвореници остануваат во Белорусија, велејќи дека „би било големо предавство“ да се заборават.
„Не се каам за тоа што го направив“, рече некогашниот претседателски кандидат и додаде:
„Не изгубивме, победивме. Не добивме награда, но се покажавме посилни.“
Бабарика пак беше осуден во јули 2021 година на 14 години затвор по обвинение за примање мито и перење пари, што тој и неговите поддржувачи го нарекоа политичка одмазда за предизвикување на Лукашенко.
Опозицијата и западните влади велат дека Свјатлана Циханоускаја, која беше протерана во егзил, победила на изборите кои не се признаени од САД, Европската Унија и неколку други земји.
Илјадници се приведени по изборите и има веродостојни извештаи за тортура и малтретирање на притворениците од страна на безбедносните сили. Неколку луѓе починаа за време на репресијата.
Лукашенко, близок сојузник на рускиот претседател Владимир Путин, одобри неколку ослободување на затвореници во текот на изминатата година, додека се обидува да ги подобри односите со Западот откако беше изолиран поради неговото однесување во врска со човековите права и демократските слободи.
Белорускиот моќник, кој владее со железна тупаница од 1994 година, се надева дека подобрите врски ќе доведат до ублажување на западните санкции, воведени по соработката на земјата со Русија во нејзината целосна инвазија на Украина во февруари 2022 година.
„Хуманитарната дипломатија спасува животи, но не можеме да заборавиме дека нелегитимниот режим сè уште го тероризира нашиот народ и ја поддржува војната на Русија“, рече Циханоускаја во објава на X по ослободувањето.
„Нашата цел останува непроменета: слобода за сите политички затвореници и демократска, независна Белорусија“, додаде таа.
Разговор со Трамп
Претседателот на САД, Доналд Трамп, кој изненади многумина со телефонскиот разговор со Лукашенко во август, во септември изјави дека верува оти источноевропската нација ќе ослободи многу од стотиците политички затвореници што ги држи.
Групата за човекови права „Вјасна“, која ја основа Бјалјацки, вели дека од 30 ноември, во Белорусија се држени 1222 политички затвореници, вклучувајќи 199 жени. Додаде дека од септември, групата означила над 150 нови лица како политички затвореници.
„Преговорите за ослободување на лица во замена за отстапки кон авторитативен режим ги поткопуваат основните принципи за тоа како демократиите треба да се вклучат во такви режими“, рече Александар Морозов, руски новинар и истражувач во Академскиот центар „Борис Немцов“ на Универзитетот „Чарлс“ во Прага, во интервју за белорускиот сервис на РСЕ.
„Лукашенко не ослободува луѓе под притисок; тој го прави тоа како дел од договор - трговија, заемно корисна размена. Тоа е размена, а не еднострана отстапка“, додаде тој.
За разлика од претходното ослободување минатиот месец, кога 31 затвореник ја напуштија Белорусија за соседна Литванија, со договорот од 13 декември сите освен деветмина отидоа во Украина.
Според „Укринформ“, украинскиот претседател Володимир Зеленски на новинарите на 14 декември им изјавил дека пред ослободувањето, шефот на украинското воено разузнавање Кирил Буданов го известил дека „белоруската страна е подготвена да ги предаде политичките затвореници, но не сака да го стори тоа преку други земји од ЕУ“.
„Доколку Украина се согласи, тие беа подготвени да го извршат трансферот преку наша територија. Јас недвосмислено ја поддржав оваа иницијатива и ја потврдив нашата подготвеност да ги примиме затворениците, бидејќи прашањето за политичките затвореници е важно: меѓу нив има граѓани на Украина и е потребно да се вратат и нашите граѓани и белоруските политички затвореници“, беше цитиран Зеленски.
