Достапни линкови

Џафери - Рамковните вработувања продолжуваат, зашто се вработуваат и Македонци


Интервју со Муса Џафери
please wait

No media source currently available

0:00 0:10:04 0:00

Интервју со Муса Џафери

Да бидеме малку поотворени, не се примаат само Албанци, во континуитет се примаат и Македонци. Ако во тој натпревар во континуитет, што е нормално, се примаат и Македонци, ние нема да ја стигнеме целта. Тоа е на некој начин, како ние да трчаме по една пирамида која нема крај, не е возможно да издржи буџетот, вели вицепремиерот задолжен за спроведување на Рамковниот договор Муса Џафери во неделното интервју на Радио Слободна Европа.

Господине Џафери, по 12 години од потпишувањето на Охридскиот рамковен договор сè уште е актуелно прашањето за ефектите од реализирањето на истиот. Како вие го оценувате спроведувањето на Договорот?

Прво, точно е дека треба да се истражува и да се дебатира за целиот период, бидејќи има 12 години од потпишувањето на Рамковниот договор, за тоа што е спроведено, како беше, кои се резултатите и бенефитите од тоа. Ние сите сме свесни дека имаше промени на Уставот, после тоа се донесоа многу закони, па еден период тие закони требаше да се спроведуваат во пракса, па да се види реакцијата од нивното спроведување во пракса. Мнозинството мисли дека Рамковниот договор допринесе да има стабилност, сите тие отворени теми да влезат внатре во институциите и институционално да се бара решение, тоа е најдоброто, тоа е главната цел. Има многу постигнувања, има многу отворени теми и тоа ќе се види преку извештаите за сите тие дебати што ги имавме и тоа ќе се сублимира на еден документ, за да биде за внатрешна употреба за тоа кои ќе бидат приоритетите во идните години за спроведување на тие политики кои произлегуваат од Рамковниот договор.

Господине Џафери, дванаесет години како се спроведува, зошто досега не е направена анализа за да се види кои се ефектите, кои се недостатоците, па да се делува понатаму?

Има една разлика, внатре во институциите секогаш имаше квалитативни анализи, можеби не стигнуваа јавно да се дебатира за нив, да се излезе надвор од институциите, да се трудиме да ја промениме таа перцепција која ние не мислиме дека не оди во позитивен правец кога е во прашање како се оценуваат бенефитите од Рамковниот договор и ние сме во таа фаза, мислам дека општеството од различни причини е поделено за таа тема, тоа е тоа што треба нас да не загрижува во иднина, затоа што слушаме најмалку две страни со различни анализи. Мислам дека целта е постигната како добра основа, нема потреба или тоа е за некои други цели, политички цели, да има две страни кои ги оценуваат многу различно бенефитите од Рамковниот договор што мислам дека не е како што беше пред 7-8, 11-12 години, се променија мислењата, се промени јавното мислење кон Рамковниот договор. Остануваат тие теми кои се чувствителни или стравот дека преку таа рамка некој бара нешто што не е пишано, но може да биде, така кажано, или лошо или ќе загрозува систем.

Сакате да кажете дека се злоупотребува за политички цели?

Сигурно, сигурно, немам дилеми за тоа. Има многу случаи во промовирање на кампањи, избори или изјави на разни политички групации.

Може да посочите кој конкретно го злоупотребил?

На пример има политички партии кои велат дека Рамковниот договор не егзистира, да не кажам - мртов е. Има политички партии кои се произнесуваат многу рестриктивно, минималистички, има некои кои имаат вака афирмативен пристап и се свесни дека тоа е битно, добро заради тоа што го реформираше во најмала врата системот, уставниот систем, законодавниот систем, создаде простор најмалку да се чуваат и да се бранат од мајоризација која егзистираше кај нас, тоа е докажано.

Господине Џафери, дали сметате дека сега во овој период има потреба од уставни измени?

За тоа треба да се дебатира, да се аргументира, јас не би можел да кажам вака сега политички дека има потреба било каде.

А вашето лично мислење, има ли потреба од измени во Уставот што се однесувата на Рамковниот договор?

Имаше една чувствителна тема, без разлика што вие не ја поставивте многу директно. На пример, со целото искуство, нема потреба на промена на уставот во темата на јазикот, зашто во уставот има основа албанскиот јазик или по уставот тие што зборуваат на тој јазик кој го зборуваат 20 отсто од населението да биде втор службен јазик или да биде службен јазик. Има една финеса, една замка, не мора, ама може, но тоа се прави со закон. Ако нешто може законски да се решава, нема потреба од промена на Уставот. Ако во некои други области, ако се докаже, тоа не треба да биде проблем како процес, затоа што ние сме свесни дека Уставот ќе претрпи промени, подобрувања затоа што ние мора да се прилагодиме кон принципите и вредностите на ЕУ.

Господине Џафери, во изминативе 12 години се работи на подобрување на меѓуетничкиот соживот во земјава, но со последните избори видовме дека победи етничката поделба, дека и македонската и албанската страна играа на таа карта. Дали тоа значи дека на локално ниво работите не функционираат баш добро?

Реакциите дури сега доаѓаат. Ако јас сум малцинство во Струга, тогаш ќе се борам за моите права, ќе реагирам, што е нормално, заради тоа што ме мајоризира другата заедница. Тоа е обратно кога е тема на централно ниво кај институциите. Ние сме во процес на истражувања кои ќе бидат механизмите да се заштитиме, но механизмите да бидат универзални за сите. Мислам дека тоа е легитимно право во кампања или кој ќе биде пристапот на една политичка партија за да има повеќе гласови и на крај што сите ние сме свесни дека не е добро, темата замина до етничка линија. Најбитно беше тоа што ДУИ не беше таа партија која тргна кон тоа, ние се прилагодивме во такви создадени околности дека ќе има и на локално ниво коалиции. На прв поглед ние сме свесни дека тие нема да бидат најдобри ако се по етничка основа, но треба да се навикнеме да се однесуваме како опозиција или да се однесуваме како да сме на власт и да сме свесни дека нема да бидеме вечно на власт, затоа што ќе преминеме на другата улога и може да размислиме како ќе се чувствуваме кога ќе поминеме во опозиција.

Сега сме сведоци дека во Струга по три месеци по изборите има проблем со избор на претседател на општински совет, во Кичево претставник на ВМРО- ДПМНЕ вели дека имало отпуштања од администрација по етничка линија, етничката линија повторно стана проблем кој што е наметнат од политичките партии. Како гледате на тоа и на таа политичка одговорност?

Таа политичка битка ќе биде, секој да ги брани гласачите или да ги зачува за во иднина. Јас не познавав, сега зборуваме од формалниот аспект, дека се отпуштаат затоа што не може законски да се отпуштаат. На пример, ако партиите или локалната власт свесно ги примиле по некој друг начин што нема законска основа. Тешко некој градоначалник да одлучува тие да продолжат со работа, затоа што ако работат ќе треба да земаат плата. Најлошо е што нашите општини, мнозинство од нив, се со долгови, никој не се загрижува за тоа. Тоа е проблем на општината, но тие долгови се поврзани со централни институции, со јавни, приватни претпријатија и така натаму. И тука само се зголемуваат проблемите, не е популарно за некоја партија или функционер да скратува на вработени, но ми се чини дека мора да се прави тоа. Не сакам да бранам некој случај, каде што немаме на маса докази дека „тие и тие“ биле примени, но нешто е очигледно, од каде сето тоа тргнало. Ако во локалната власт во Кичево претходно се примаа само по етничка линија, ние се судривме со тој феномен и мора да имаме некоја рамнотежа. Ама досега не реагираше никој дека се примаат по само по етничка линија.

Кога сме кај вработувањата, има ли конечна разрешница или конечна информација, што се случува со оние луѓе кои што се вработени по принципот на правична застапеност за кои во медиумите долго време се пишуваше дека седат дома и земаат плата?

Во тој процес ние во континуитет примаме луѓе, за да се подобри и да се постигне балансот на правична застапеност. Да бидеме малку поотворени, не се примаат само Албанци, во континуитет се примаат и Македонци. Тоа е, јас не сум против, ама мислам дека се претставува еднострана слика. Треба да ги видиме двете страни на медалот. Ако во тој натпревар во континуитет, што е нормално, се примаат и Македонци, ние нема да ја стигнеме целта. Тоа е на некој начин, како ние да трчаме по една пирамида која нема крај, не е возможно да издржи буџетот.

А евидентиран е таков случај да се вработуваат Македонци во администрација што седат дома, а земаат плата?

Не знам, не знам, ама знам едно дека се примаат и треба да се примаат и Македонци. Дали се тие во икс институции, немам проверкано тоа е друго. Како бројки релативно кажано за вработувањето по правична застапеност, може да бидат 100, 200, 300 додека да се најдат адекватни места за нив, административно да се процесуира тоа, треба време. Не кажувам дека нема некој застој, но не е таа перцепцијата дека тие седат дома и дека тоа е некоја голема бројка. Ако ги гледаме денеска имаме промена, утре ќе имаме друга промена, сите процедури кои треба да ги поминеме за да бидат тие сместени на тие места на кои Владата или институциите сметаат дека е најадекватно. Тоа не е лесно да се најде адекватно место и не е некоја голема бројка која до крајот на годината може да ја нема.

Имате ли приближно податоци во кои граници се движи отприлика таа бројка?

Ние сега примивме, бројката не е голема, за нив не е завршена процедурата до Агенцијата за вработување. Со последните вработувања станува збор за некоја бројка од 260 вработувања и ако има на пример уште 260, сега на памет зборувам, кои чекаат, а биле од претходните огласи, се добива бројка од 500 на пример. И сега ако се излезе во весниците со бројка од 500 луѓе, тоа ќе изгледа како голема бројка, што и е, но случајот е во тоа што има голема бирократија и процедури низ кои треба да поминат, треба да поминат низ Агенција за државни службеници, Министерство за финансии, да се променат сите тие систематизации на сите тие институции кои што ќе примат 5, 6 или 15 луѓе, и за тоа ќе поминат неколку месеци додека сите процедури завршат.

Како еден од највисоките функционери на ДУИ, пред три месеци изјавивте дека цела владата има заеднички став по прашањето за името. Неодамна господинот Али Ахмети излезе во јавноста излезе со став дека според него е прифатливо Горна или Северна Република Македонија. Од друга страна, од вашиот коалиционен партнер ВМРО-ДПМНЕ не слушнавме став по ова прашање. Што се случи во меѓувреме, има ли некакви разлики во владејачката коалиција по ова круцијално прашање?

Прво мислам дека нема, и нема посебна причини да има разлики. Промената може да се види како ќе се произнесуваат лидерите на една или две или три партии, а во конкретниот случај на владината коалиција. Господинот Ахмети се произнесе дека нема да се согласиме со предлози од видот „Славомакедонија“ или „Национала Македонија“ или ФИРОМ. Но, за другите решенија ние сме отворени, зборуваме за оние кои би биле компромисно решение кое ќе го изберат двете страни - Скопје и Атина. Но, треба и од друга страна да се погледне, добрососедските односи се услов за сите нас, ако во тие добрососедски односи има отворени прашања и теми, тогаш треба да се решат преку дијалог и компромис и притоа ДУИ не прејудицира кое ќе биде решението, нема да ја направи таа грешка. Мислам дека во јавноста е наметната таа тема дека на Албанците не им е во интерес како ќе се нарекува државата во иднина, што не е точно. Ние свесно и убедени во тоа дека преку рамковниот договор, кога е свесно одлучено дека нема да има делба, дека ова ќе биде моделот, значи дека оттогаш нас сите не интересира какви ќе бидат односите со Бугарија, со Албанија, со Грција, кое ќе биде официјалното име што го оспоруваат соседиве.

Во изминатиов период евидентен е зголемениот ангажман на ДУИ во однос на решавањето на спорот за името. Се бележат низа средби на господинот Ахмети со претставници на меѓународнната заедница, а од друга страна тој повикува на носење на храбри одлуки и порачува да се седне сериозно да се разговара за овој проблем. Вашиот коалиционен партнер ВМРО–ДПМНЕ, од друга страна, пак, не зборува толку отворено за тоа што е прифатливо, за кој предлог може, а за кој не може да се разговара во однос на ова прашање. Има ли тука некаде разединување во коалицијата во договорот за ова прашање?

Не е дојдено до таа точка дека има некое недоразбирања за компромисното решение, ако би било некое. Привременото решение беше референца која остана многу години, што не е добро да остане вечно, со став дека во иднина двата соседа преку дијалог треба да изнајдат компромисно решение, но најважно е да се согласат за тоа двете држави, тоа е патот или застојот. Не влегувам во тоа за ставот на Грција каков што е, што преку многу изјави го гледаме во јавноста, дали е праведно или не, има доволно анализи за тоа прашање, но фактот е дека во ЕУ и НАТО земјите членки имаат право на вето и го користат или злоупотребуваат, во зависност од тоа како сакаме да се изразиме, што значи има пречка. Е сега како ќе се справиме со таа пречка. Тоа е обврска на сите, прифаќам дека најмногу е на тие што се на власт, но тоа е обврска и на другите политички партии, невладини организации, за целото општество.

Конкретно, дали вашиот коалиционен партнер ВМРО- ДПМНЕ има слух за вашите пораки, пораките на партијата, кои што во изминатиов период сè почесто се соопштуваат во јавноста?

Како да ви одговорам, се разбира дека ги слуша, како да не, сега видете, и улогите во тоа како ќе постапат, тоа е многу легитимно. Тоа не е доказ ако некој сака да протолкува дека ставовите не се усогласени. Поинаку е да се анализира пристапот на ДУИ на овој начин и пристапот на ВМРО- ДПМНЕ на друг начин, но тоа не е доказ дека тие немаат иста цел.
  • 16x9 Image

    Зорана Гаџовска Спасовска

    Новинарската кариера ја започна во А1 телевизија. Работела на теми од образование, социјални проблеми, здравство и екологија. Родена е на 23.09.1983 година во Скопје. Од јуни 2009-та година работи како постојан дописник за Радио Слободна Европа од Скопје.

XS
SM
MD
LG