Достапни линкови

Што се „става на коцка“ на историските избори во Турција?


Турција
Турција

Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган ќе се соочи со својот најтежок политички предизвик досега на изборите што треба да се одржат овој месец, при што опозицијата ќе добие големи шанси да стави крај на неговите две децении на власт и да ја смени својата политика.

Претседателските и парламентарните избори, закажани за 14 мај со евентуален втор круг на 28 мај, ќе одлучат не само кој ќе ја води Турција, туку и како ќе се управува со неа, каде ќе се движи нејзината економија и надворешна политика.

Ердоган, лидерот со најдолг стаж во модерна Турција, има силна верска определба и залагање за ниски каматни стапки дома, додека го наметнуваше турското влијание во регионот.

Изборите се одржуваат три месеци по земјотресите во југоисточна Турција каде загинаа повеќе од 50.000 луѓе.

Главниот противник на Ердоган е Кемал Киличдароглу, водачот на секуларистичката Републиканска народна партија (ЦХП), кој има поддршка од сојузот на шест опозициски партии.

Што добива или губи Турција?

Најмоќниот лидер откако Мустафа Кемал Ататурк ја основа модерната турска република пред еден век, Ердоган и неговата исламистичка партија АК ја оддалечија Турција од секуларниот план на Ататурк.

Ердоган, исто така, ја централизираше власта околу извршното претседателство, со седиште во палата со 1.000 соби во Анкара, која ја поставува политиката за турската економија, безбедносни, домашни и меѓународни работи.

Критичарите на Ердоган велат дека неговата влада го задушила несогласувањето, ги еродирала правата и го ставила судскиот систем под своја контрола, обвинение кое го негираа официјални лица кои велат дека ги заштитила граѓаните пред исклучителните безбедносни закани, вклучително и обидот за државен удар во 2016 година.

Економистите велат дека повиците на Ердоган за ниски каматни стапки ја зголемија инфлацијата до 24-годишен максимум од 85 отсто минатата година, а лирата падна на една десетина од нејзината вредност во однос на доларот во последната деценија.

Што ќе значат изборите за остатокот од светот?

За време на Ердоган, Турција ја промени воената моќ на Блискиот Исток и пошироко, започнувајќи четири упади во Сирија, водејќи офанзива против курдските милитанти во Ирак и испраќајќи воена поддршка на Либија и Азербејџан.

Турција, исто така, забележа серија дипломатски судири со регионалните сили Саудиска Арабија, Египет, Обединетите Арапски Емирати и Израел, како и застој со Грција и Кипар околу поморските граници на источниот Медитеран, сè додека не го смени правецот пред две години со обид за приближување со некои од своите ривали.


Купувањето на руската противвоздушна одбрана од страна на Ердоган предизвика санкции на американската индустрија за оружје против Анкара, додека неговата блискост со рускиот претседател Владимир Путин ги наведе критичарите да ја доведат во прашање посветеноста на Турција кон западниот одбранбен сојуз на НАТО. Приговорите на Анкара за апликациите за членство во НАТО од Шведска и Финска, исто така, ги зголемија тензиите.

Сепак, Турција, исто така, посредуваше за договор за украинскиот извоз на пченица, нагласувајќи ја потенцијалната улога што Ердоган ја има во напорите да се стави крај на војната во Украина. Не е јасно дали наследникот би го уживал истиот профил што тој го создаде на светската сцена, точка што веројатно ќе ја нагласи во предизборната кампања.

Што ветува опозицијата?

Двете главни опозициски партии, секуларистичката ЦХП и централно-десничарската националистичка партија ИЈИ, се здружија со четири помали партии според платформата што ќе ги смени многу од потписните политики на Ердоган.

Тие ветија дека ќе ја вратат независноста на централната банка и ќе ја променат неортодоксната економска политика на Ердоган. Тие, исто така, ќе го уништат неговото извршно претседателство во корист на претходниот парламентарен систем и ќе ги вратат сириските бегалци.

Тие, исто така, имаат за цел да ги подобрат односите со западните сојузници, вклучувајќи ги и Соединетите држави, и да ја вратат Турција во програмата за борбени авиони Ф-35, од која беше блокирана по купувањето на руската ракетна одбрана.

Аналитичарите сметаат дека политиките што ги вети опозицијата може да ги поттикнат странските инвестиции.

Ердоган ги поддржа неуспешните напори за соборување на сирискиот претседател Башар ал-Асад, додека прими најмалку 3,6 милиони сириски бегалци кои стануваат сè понедобредојдени во време на економски тешкотии во Турција.

Опозицијата ги повтори плановите на Ердоган за враќање на некои бегалци во Сирија, но ниту една од нив не посочи како тоа би можело безбедно да се случи.

Колку блиска е трката меѓу Ердоган и Киличдароглу?

Последните анкети покажуваат дека Киличдароглу е пред Ердоган, чија популарност е погодена од кризата на трошоците за живот предизвикана од неконтролираната инфлација, што ги зголемува шансите на опозицијата, велат аналитичарите.

Но, Ердоган сè уште е во игра, а претседателската трка може да продолжи и во вториот круг меѓу него и Киличдароглу.

Првичните анкети по земјотресот на 6 февруари сугерираа дека тој во голема мера може да ја задржи поддршката и покрај обвинувањата дека владата бавно реагирала и дека слабо ги спроведувала градежните прописи кои можеби би спасиле животи.

Како опозицијата ќе добие поддршка меѓу курдските гласачи, кои сочинуваат 15 отсто од електоратот, останува клучно прашање.

Прокурдската Демократска партија на народите (ХДП) не е дел од главната опозициска алијанса, но жестоко се спротивставува на Ердоган по репресијата врз нејзините членови во последниве години.

XS
SM
MD
LG