НННРВ и Династија на кавадаречки начин, што е сменето од времето кога ги правевте овие емисии?
Сменети се техничките услови за работа и друго туку речи ништо не е сменето, бидејќи кај нас развојот и напредокот не одат паралелно во сите сфери. Ако ние се развиваме како поединци, ако се развиваме како општество, тоа не значи дека и сфаќањето за хуморот и сатирата се развива до потребното ниво и потребната динамика како што треба да оди тоа. Многу работи се развиваа, одеа технолошки и технички напред, но мислам дека развојот политички и воопшто општествениот немаат таква динамика за да може да кажеме дека, од тогаш до денеска, е нешто сменето драстично.
Во тој период НННРВ се емитуваше на националниот сервис, голем дел од хуморот во емисијата е политички, имавте ли тогаш притисоци или несогласувања со политичарите кога се правеа шеги на нивна сметка?
Искрено да ви кажам во времето на НННРВ и во времето на Династија која се работеше во комплетно комунистички период во Социјалистичка Федеративна Република Југославија, односно во државата која се викаше Социјалистичка Република Македонија, ние немавме никакви притисоци. Значи никакви притисоци. И тогаш сме третирале политичари и политички настани. Во време на НННРВ, во време на познатата експертска влада на чело со Никола Кљусев имавме забелешки кои доаѓаа по разни канали до нас, и после нашите раководители, сакајќи да се покажат како добри хигиеничари, нас не казнуваа од плата мислејќи дека со тоа ние ќе се повлечеме малку или народски кажано да „кренеме рачна“. Но денеска мислам дека живееме во најстрашниот и најрепресираниот период од постоењето на нашата држава, мислам на новото постоење од распадот на Југославија па навака. Начините на кои се делува денеска се толку софистицирани и репресивни, што дури мојот ум не може да ги смисли тие работи. Имам пријатели кои ме опоменувале, ми давале сигнали „ви се спрема тоа и тоа“ или „може да ви се случи тоа и тоа“, а јас им велам „ти си човеку со болен ум, не е можно такво нешто“. Сега кога ќе ги сумирам сите работи, случувања и крајниот резултат или што би рекол Васко, кога ќе преброиме мртви и ранети, на крај гледаме дека стварно нешто страшно се случува. Не е проблемот само во тоа што се случува нешто, туку нема кој да го корегира тоа, нема институција каде што можеш да отидеш, која што не е узурпирана и која што правилно и реално ќе постапи да речеме по некоја жалба или поплака.
Може ли да илустрирате со некој пример за начинот на кој политичарите се однесувале во денешно време по некоја ваша шега која што била емитувана во скечевите на К-15?
Па конкретно ќе ви кажам еден пример, имавме еден скеч што се емитуваше за еден актуелен политичар и после тој скеч политичарот 5 години не ни правеше муабет сè до една средба со заеднички пријатели и оттогаш повторно се поздравуваме. Втор случај ќе ви кажам од другата опција, во една прилика политичар ни раскажа ситуација која беше ептен згодна за скеч,и ја обработивме во скеч на којшто и тој и сите околу него, а и цела публика слатко се смееше, но кога тие дојдоа на власт и ние го репризиравме истиот скеч, тој човек се налути, тоа се ви кажува. Намерно не спомнувам имиња, не заради друго, не сакам да употребувам имиња во овие моменти бидејќи последниве денови од годинава што измина толку многу работи се случуваа што не сакам да бидам погрешно сфатен.
А таман сакав да ве прашам за малку имиња, затоа што во една од емисиите на НННРВ го номиниравте Слободан Милошевиќ за Оскар, по мартовските протести во 1991 година.
Да, да, се сеќавам.
Во денешно време кои од македонските политичари би ги номинирале за Оскар и во која категорија би ги номинирале, мислам на категориите од Оскар?
Да ви кажам нешто за Слободан Милошевиќ, малку е подолга таа приказна. Милошевиќ се појави во Југославија како демократско откритие, како олицетворение на демократијата, сите во тоа време бевме одушевени од појавата на Слободан Милошевиќ и мислевме дека се роди новиот Тито, зборувам во тоа време беше така. Но со тек на време Слободан Милошевиќ почна да ги покажува забите, но не само забите, туку почна и канџите да ги покажува. Така што, на почеток ние во нашата редакција имавме односно правевме еден емисија „Криза на социјализмот“ и меѓу другите ни требаше изјава од Милошевиќ. Сите ни велеа вие сте луди, вие не сте нормални, како ќе добиете изјава од него. Ние на прво вртење во кабинетот, човекот ни се јави на телефон и добивме изјава од него. Ни рече, во секое време кога ќе ви треба изјава јавете се. Ние после често кога имавме потреба изјава од него, многу често се јавуваме и секогаш добивавме изјава и мене просто ми беше тешко да го препознаам дека се работи за истиот човек. Тој после стана диктатор, растури сè што беше правено со години, јас што викам Југославија можеше да се распадне на два начина, со војна или како секој нормален развод на двајца сопружници, иако во случајов станува збор за полигамија. Можеа да се разведат на лист, да потпишат, и да нема ни жртви, да нема ни расправии, да нема ништо. Јас сепак никого тука не би споредил со Слободан Милошевиќ, би било навистина незаслужено да се спореди, барем за тој што мислам дека е најблиску до него му недостигаат 20 проценти за да го стигне.
Но во контекст на глума пред народот, кој заслужува Оскар?
А тука мислам дека, нема да спомнам имиња, но ќе споменам партии. Мислам дека тука ВМРО-ДПМНЕ е на прво место и води дебело, па има празно место, па СДСМ е на одличното трето место.
Во кои категории би ги ставиле од Оскар категориите?
Во сите, пред сè сценарио, па режија, продукција, во сите категории се врвни. Посебно, морам да ви кажам нешто затоа што тоа ми е мене работа, јас со новинарство, продукција, маркетинг се занимавам повеќе од 30 години. Ова што ВМРО-ДПМНЕ го работи, особено во делот на маркетинг, може да му позавидат и најголемите светски агенции. Толку се вешти. Рекламирањето, кое било, е на некој начин манипулација со луѓето. Паста за заби да рекламираш, со самото тоа што се појавува на телевизија, ја фаворизираш. Без разлика дали си ја платил рекламата или не, тоа е манипулација со гледачите. Милам дека тие толку класично, како по учебник, ја водат сопствената презентација, а толку вешто и софистицирано прикриена како да работат исклучиво за интересите на државата. Си најдоа прекрасен начин, а и извор на финансирање, преку презентација на државата да си ја промовираат сопствената партија. Значи тука им нема рамен и нема да има мислам дека долго време. Мислам дека, искрено да ви кажам, убеден сум дека тоа го работи некој за нив, нормално што е професионалец и кој што е добро платен.
Во политичката пародија во која живееме , колку е тешко, а колку е лесно да се направи шега со оглед на тоа што живееме како да сме Монти-пајтон или на македонски начин кажано живееме во К-15?
Тоа е проблемот наш, тоа ни е најголемиот проблем, ние стануваме неинтересни покрај сето она што ни се случува. Како да направиш ти пародија на ова што ни се случува, тоа само по себе е пародија. Значи едноставно можам да ги замолам политичарите да не ни се мешаат во работата, а еве ние ветуваме дека нема да се појавиме на избори.
Во целава ситуација ги видовме македонските уметници, се појавија на протести, односно контра-протести во знак на поддршка на власта и нејзините проекти и во знак на поддршка на одредени кандидати од опозицијата. Што се случува со македонска уметност?
Во нормални услови или во нормални плуралистички услови да кажам, ништо не е страшно некој да застане во одбрана на некоја партија или да е член на една партија. Кај нас се толку заострени работите, до тој степен, што членувањето во една партија е или грев или злосторство, во ниту еден случај не се сфаќа, а не се ни практицира како нормална и природна работа. Е сега кога ќе видиме кој зад кого стои, не може човек да не помисли дека личниот интерес го обврзува да застане зад некоја опција. Мене ми е жал што морам да го кажам ова, меѓутоа не очекував ни од една ни од друга страна, апсолутно не размислувам сега за кого зборувам, не очекував дека некој ќе се појави и ќе се дрзне до тој степен да сопствениот уметнички интегритет го стави во функција на политиката, на некоја партија за мандат од 4 или 6 или 8 години или доживотен мандат. Јас лично мислам дека, односно мислев дека уметниците, спортистите и другите јавни личности треба да бидат оние кои ќе ја смируваат топката, оние кои ќе апелираат на разум и на крајот на краиштата можеби и оние кои што ќе се појават како третата опција да види народот дека има и разумни луѓе во државава. Кај мене се јави толку големо разочарување, значи јас го сфаќам тоа да имаш симпатија према партија, го сфаќам тоа да членуваш во партија, го сфаќам тоа заради членството и симпатиите што ги искажуваш јавно да добиеш јавна функција како директор на театар или директор на јавно претпријатие или било што, но не можам да сфатам заради тоа да добиваш улоги или поради тоа во знак на благодарност утре некој или некоја група да се појавуваат во функција на презентација или одбрана на активностите на одредена партија. Мислам дека тоа на глумците не смее да им се случува, а им се случува за жал и тука е моето најголемо разочарување. И од муабетите што овие денови ги слушаме и си ги правиме во меани со луѓе, на пример мене ме среќаваат и ми велат „Вас ве немаше“, а јас велам „како не немаше, секој ден не има на Алфа ТВ“, а тие ми додаваат „Не, не, не, ве немаше на протестите, не се појавивте, не зборувавте никаде“. Луѓето веќе се донесени до тој степен на погрешно перцепирање на демократијата и воопшто на тоа да разбираат дека мора некаде да припаѓаш, за да можеш да функционираш. Е сега, за жал ние тоа го чувствуваме во работењето. Ние не припаѓаме никаде и затоа функционирањето туку речи не ни функционира. Значи бевме прва продукција во Македонија, прва приватна продукција, 80 проценти од кадрите кои работеа подоцна кај другите агенции кај нас учеа занает, сега има и други дечки нели. Ние маркетинг агенцијата одамна ја растуривме, продукцијата функционира само со еден проект, а тоа е К-15 и тој проект функционира затоа што ние упорно со глава во ѕид сакаме тој да не згасне, инаку финансиска исплатливост не само што нема, туку народски кажано влагаме во була, но тоа не е тема на разговоров.
Во тој контекст, може ли да хуморот во денешново општество да се продаде како производ?
Хуморот поради својата природа е ретка работа и хуморот и сатирата во светот се барана категорија и заради тоа се скап производ. Ако сакате да откупите хумористична серија, на пример на Монти Пајтон или на Чарли Чаплин или која било, треба дебело да платите. Кај нас во Македонија тоа не функционира, можам една паралела да направам со соседна Бугарија, затоа што имавме некои понуди таму да работиме. Кога не убедуваа таму да работиме ни кажаа дека еден од нивните хумористи е на петто место во првите десет најбогати луѓе во земјата. Тоа кај нас е незамисливо. Погледнете со нашите артисти што се случува. На некои од нив кариерата ќе ги им помине, а никогаш нема да заиграат во некоја хумористична претстава, нема хумористичен текстови. А не само тоа, не функционираат театрите како што треба. Сега во моментов главна животна егзистенција артистите обезбедуваат од натсинхронизација на турски серии, инаку беа тешка социјална категорија, освен оние кои одработуваат за некои партии, а партиите веројатно знаат тоа да го наградат.
Се појавија многу „глумци“ на разни „спонтани собири“ кои што излегоа поинтересни од глумците кои излегоа на контра-протести.
Е па тие се тие што ни го земаат лебот.
Токму тоа сакав да ве прашам, дали има опасност таквите „глумци“ да им земат лебот на актерите со нивното однесување?
За жал постои, ние малку се шегуваме, тие не сакаат да ни го земат лебот од проста причина затоа што кај нас леб нема. Меѓутоа со однесувањето докажуваат дека се многу поинтересни, многу посмешни од ликовите кои ние ги третираме во К-15, така што навистина ни се сериозна конкуренција. Има некои работи за кои ни велат зашто не направивте скеч за некој настан, а тоа само по себе е пародија. Како да направиш скеч, ако на тоа правиме пародија ќе излезе дека нормалната слика ќе треба да ја одработиме. Цело време е така од осамостојувањето па навака постојано имаме потенцијални „глумци“ кои не загрозуваат.
Во изминативе неколку години сменивте неколку телевизиски куќи па и сами отворивте телевизија. Кога политиката, а кога пазарот беше виновник или иницијатор за промените?
Убаво прашање ама заборавите кога рековте отворивте да додадете дека и многу брзо ја затворивте телевизија. Медиумскиот пазар во Македонија е многу мал, медиуми има премногу. Тука јас мислам дека најголемата вина ја носи фондацијата Сорос, заради тоа што во моментот, сакајќи да направи добро дело направи лоша проценка и им помогна на погрешни луѓе да отворат медиуми и после се покажа, односно времето покажа дека тука е направена голема грешка. Значи имаме една ситуација каде што се помагаат телевизии, се опремија комплетно телевизии кои подоцна се продаваа, ја продаваа опремата за некој ситен профит. Мислам дека целта не се постигна, јас тврдам и стојам на тоа и можам да го елаборирам мојот став во дебата со секој кој не се согласува со тоа вклучувајќи ги и луѓето од Сорос. На Македонија за таков концепт каков што сакаше да гради Сорос со многу медиуми повеќе и беше потребно да отвори центар за тренинг на новинари, водители и други кадри за нормално функционирање на телевизиите. Јас најодговорно тврдам дека 70 насто од телевизиите во Македонија не работат по нормален концепт. Тоа што тие остануваат во игра и што финансиски се одржуваат е благодарение на тоа што владата ги финансира оние што сака да ги финансира и благодарение што зад секоја поголема телевизија стои поголема фирма која може да си дозволи да финансира телевизија, а тоа го знаеме сите, до скоро немаше ниту една телевизија која работи рентабилно. Не може во една држава која има два милиона народ да има, сега не ја знам точната бројка, ама мислам дека се околу 300 медиуми од кои 100 се телевизии, а 200 радија. Тука и државата направи големи утки. Замислете вие, може тоа со новиот закон за медиуми ќе се регулира ама ние имаме Совет за радиодифузија кој како институција е замислен да ги регулира електронските медиуми, а печатените медиуми? Како може да не постои институција која ќе ги опфати сите медиуми, ако веќе треба да има таква институција. Јас лично сметам дека не треба да има таква институција, или ако треба да ја има, таа не треба да служи за идеолошко оценување на работата на медиумите, може да зборува за технички стандарди или слично но не смее да се меша во уредувачка политика. Па дали гледате како тече узурпацијата на институциите. Сега ќе ви цитирам една реченица „независниот судски совет не може да се конституира сè уште затоа што не се определени двајцата членови од СДСМ што треба да бидат членови или од ВМРО-ДПМНЕ.“ Значи независниот се вели! Или ова што се случи со СРД, одеднаш се внесоа толку и толку членови за да се земе предноста и тоа мислам дека може да нема крај. Може да се случи утре во некоја институција ставајќи така член по член да дојде ред да на пример Судскиот совет да има 150 членови како Парламент за да може да се надгласуваат зависно од тоа кој е на власт во моментот. Тоа се случува секаде, узурпиран е комплетно општествениот простор, дури ова е малку може и радикално, но јас мислам дека и во нормалниот секојдневен живот како да се врши промена на народот наједноставно кажано. Сè што не е ВМРО-ДПМНЕ се трга на страна од сè што значи позиција, од сè што значи функција за да се стават нивни луѓе. Значи тој процес е во тек, и тие додека не го заокружат тој процес мислам дека нема да застанат. Е сега зошто го прават тоа, затоа што досега, ако сакаме да бидеме искрени и реални, досега 100 насто од институциите беа на СДСМ. Ете последната битка сега во судството се води со последните назначувања. ВМРО-ДПМНЕ сè уште не може во целост да го стави судството под своја капа затоа што половина од луѓето што се останати таму се оние што се симпатизери на СДСМ, дури и тие што не се, оние што нормално си ја бркаат работата се ставени во таа категорија и тие така си го прават есапот како во една поговорка „Така Петко знае, така плаши деца“ , така се однесуваат нашите политичари. Значи за тие да бидат сигурни дека го имаат под контрола мора да си стават секаде на сите клучни места нивни луѓе. Тоа им успеа секаде им остана уште судството да се реши.
Во една прилика изјавивте дека на Македонија и е потребен стечаен управител за да ја извлече од кризата. Може ли денеска таков лик да ја извлече од моменталната политичка криза и да ја стави на прав пат?
Најодговорно тврдам дека во Македонија толку едноставно се решава работата од повеќе причини, само треба добра волја на моментално „зајадените“ две партии. Значи прво на оваа партија што е на власт, па потоа на опозицијата. Еве, ако успеат да се договорат, да се тргнат на страна и да се договорат да направат конкурс или тендер сега по модерно, да направат тендер за управител на Република Македонија. Пред некој ден имавме таков скеч дека има некој странски инвеститор кој е заинтересиран да дојде во Македонија, сака да вложи 5 милиони евра, меѓутоа има еден услов - да се распушти Парламентот, да се распушти Владата, да се распуштат сите институции, да остане само тој и тој да ја среди државата на ниво на јавно претпријатие. Во светот има холдинзи кои имаат повеќе вработени отколку што има жители во Република Македонија. Јас ви гарантирам дека еден поуспешен директор на стоковна куќа од Кина, многу полесно ќе направи попис на населението во Македонија, отколку што кај нас се прави пописот. Ние не можеме да спроведеме попис, бидејќи ние не правиме попис, ние го штимаме. Нас ни требаат штимери, не ни требаат попишувачи и ако нема добар штимер, пописот ќе биде неуспешен. Верувајте дека еден успешен менаџер, јас мислам дека и во државата имаме такви, дури мислам дека и во владата има такви луѓе кои што можат да ја изменаџираат државата, под услов да не работат под никаков притисок, под никакви закани, под услов да работат онака како налагаат најнормалните деловни услови за работење.
Како вие се справувате со притисоците и со заканите?
За притисокот пијам апчиња, а со другите работи се справувам со тоа што сум опериран од сите видови закани. Сум го поминал тоа, ни се јавуваат луѓе да ни се закануваат, иако морам да кажам дека тоа е многу малку, јас не сум доживеал некој директно да дојде и да каже - Вас треба да ве нема, вас треба да ве тргнат од програма или да ве ликвидираат, или пак некој да ни се заканува физички или било како. Има многу софистицирани начини кои ги употребуваат и за наша несреќа тоа им успеа. Ние како фирма, како бизнис сме пред тотален крах, без разлика на тоа што емисијата нормално си тече и што народ сака да ја гледа, што популарноста не опаѓа веќе 18 години. Сега има една среќна околност, ние на 23 ноември наполнивме 18 години, сега сме полнолетни, сами одговараме за постапките, значи ако јас нешто направам, нема моите да ги повикаат на родителско, имаме право сами да донесуваме одлуки и од сега натаму и од нас зависи и од нашето однесување како ќе тече нашата работа, зборувам во делот на политичкото опкружување, во политички контекст да речеме.
Стравувате ли од цензура, од тоа и емисијата да доживее крах?
Да, само тука имам страв, бидејќи не е тоа цензура, тоа е..., нема термин за тоа. Значи никој нема да се јави и да рече немојте да потпишувате договор со К-15 продукција за да се емитува К-15, туку со самото тоа што и телевизиите и другите луѓе што гледаат што им се случува на тие што соработуваат со К-15 и што ни се случува нам, луѓето се ранлива категорија, нормално е човекот да има разум, нормално е во еден момент да рече - Зошто јас да се рекламирам во К-15, а со тоа излегува дека, зошто така го разбираат политичарите, ја поддржува и финансира нашата емисија и подобро им е да си стојат на страна, зошто да се ставам во уста и во очи на оние кои и мене утре може да ми воведат репресивни методи и мерки.
Се исповедал ли некој бизнисмен, да ви каже нешто такво?
Ни се исповедале многу луѓе дека нè сакаат. Еден човек кој што ни беше клиент ни понуди да ни плати дел од сумата, но под услов да не го рекламираме, значи луѓето се подготвени и да платат, само да не кажуваме дека ни платиле. Тоа веќе не е бизнис, тоа е помош, човекот сакал да ни помогне. Е такви оваа година има повеќе што се јавија, нормално дека ги одбивме сите, затоа што многу е непријатно кога знаеш дека можеш да си го заработиш лебот многу едноставно и многу чесно, а некој да те спречува со тоа што на другите им забранува да ти дадат да јадеш, не им забранува директно, меѓутоа другите знаат дека ако влезат во таа шема со нас, дека утре може да бидат репресирани.
Во тој контекст на социјалните мрежи по појавата на вашиот скеч „Збогум Македонијо“ се крена голема паника дека се случува цензура, затоа што на два-три пати го снема youtube каналот на кој беше постирано видеото. Ја расчистивте ли мистеријата, беше цензура или пак во прашање е нешто друго?
Не, немаше цензура никаква. Мислам дека сета работа беше од техничка природа. Искрено да ви кажам можеби ќе ви звучи малку чудно меѓутоа стварно не сум многу во тек што се случуваше во тој дел. Знам дека се појавило на youtube, веројатно е поставено од наши обожаватели, потоа од технички причини знам дека ние интервениравме нешто во тонот, некои корекции се правеа, дефинитивно исклучиво од техничка природа е сето тоа. Тоа што излезе така е склоп на околности, кој го извадил, зошто е извадено, дали некој се заканил.
Можеби самата ситуација допринесе за сите прашања.
Да и самата ситуација допринесе од најобична техничка работа што сè може да се случи. Тоа нормално заради популарноста нам ни оди во прилог, меѓутоа апсолутно не никаква цензура или интервенција од страна или било што. Тие што интервенираат знаат, вешти се, не го прават тоа така да биде толку јавно, јас не знам како им се случи ова, меѓутоа изгледа главниот диригент не беше во моментот тука и немаше кој да го смени сценариото, односно да напише други ноти, зошто употребив термин диригент, а не режисер или сценарист.
Ако е К-15 огледало на македонското општество, што гледате вие во него, каква иднина може да се предвиди?
Не сум сигурен дали е огледало или е фотографија, постер кој кога ќе погледнеме во него се сеќаваме на сè што се случувало во државата и тогаш гледаме всушност дека ништо не се сменило за сите овие години. Мислам дека ќе ми ја сфатат поентата. К-15 е огледало на она што се случува во државата, меѓутоа огледалото повторува една иста приказна цело време, но не вика К-15, К-15 ти си најубавиот на светот, туку покажува дека ништо не се сменило во последните 20 години, откако постои К-15. Ние имаме скечеви што сме ги снимиле пред 18 години, што спаѓаат во категоријата политичка сатира, сега да ги пуштиме, освен што мене брадата не ми е бела, туку црна, Васко нема бели влакна и Бранко повеќе зборува како Миле Паника, а не како охриѓанец или некој друг лик, друго ништо не е сменето. Тоа е лош знак за случувањата и лош доказ за тоа што се работело. Тоа само потврдува дека ние не сме имале никаков просперитет во последните 18 години и не може никој да се удира во гради и да каже Ако изградите згради кои чинат не знам колку милиони, 2, 200 милиона или 2 милијарди, тоа е ирелевантно, а во исто време имате луѓе кои немаат леб да јадат и на кои животот ќе им помине на недостоинствен човечки начин, може цел животен век да им помине, а да не се почувствуваат во ниту еден момент како нормален човек, да нема нормален оброк, да нема кај да преспие, да не може децата во школо да ги запише. Ние имаме луѓе кои не знаат дека децата треба да се школуваат и за жал гледате ли како нашите институции реагираат, кога ќе видат на телевизија или во весник репортажа за некоја таква фамилија, утредента одат да им помогнат, а кај биле до тогаш.
Сменети се техничките услови за работа и друго туку речи ништо не е сменето, бидејќи кај нас развојот и напредокот не одат паралелно во сите сфери. Ако ние се развиваме како поединци, ако се развиваме како општество, тоа не значи дека и сфаќањето за хуморот и сатирата се развива до потребното ниво и потребната динамика како што треба да оди тоа. Многу работи се развиваа, одеа технолошки и технички напред, но мислам дека развојот политички и воопшто општествениот немаат таква динамика за да може да кажеме дека, од тогаш до денеска, е нешто сменето драстично.
Во тој период НННРВ се емитуваше на националниот сервис, голем дел од хуморот во емисијата е политички, имавте ли тогаш притисоци или несогласувања со политичарите кога се правеа шеги на нивна сметка?
Искрено да ви кажам во времето на НННРВ и во времето на Династија која се работеше во комплетно комунистички период во Социјалистичка Федеративна Република Југославија, односно во државата која се викаше Социјалистичка Република Македонија, ние немавме никакви притисоци. Значи никакви притисоци. И тогаш сме третирале политичари и политички настани. Во време на НННРВ, во време на познатата експертска влада на чело со Никола Кљусев имавме забелешки кои доаѓаа по разни канали до нас, и после нашите раководители, сакајќи да се покажат како добри хигиеничари, нас не казнуваа од плата мислејќи дека со тоа ние ќе се повлечеме малку или народски кажано да „кренеме рачна“. Но денеска мислам дека живееме во најстрашниот и најрепресираниот период од постоењето на нашата држава, мислам на новото постоење од распадот на Југославија па навака. Начините на кои се делува денеска се толку софистицирани и репресивни, што дури мојот ум не може да ги смисли тие работи. Имам пријатели кои ме опоменувале, ми давале сигнали „ви се спрема тоа и тоа“ или „може да ви се случи тоа и тоа“, а јас им велам „ти си човеку со болен ум, не е можно такво нешто“. Сега кога ќе ги сумирам сите работи, случувања и крајниот резултат или што би рекол Васко, кога ќе преброиме мртви и ранети, на крај гледаме дека стварно нешто страшно се случува. Не е проблемот само во тоа што се случува нешто, туку нема кој да го корегира тоа, нема институција каде што можеш да отидеш, која што не е узурпирана и која што правилно и реално ќе постапи да речеме по некоја жалба или поплака.
Може ли да илустрирате со некој пример за начинот на кој политичарите се однесувале во денешно време по некоја ваша шега која што била емитувана во скечевите на К-15?
Па конкретно ќе ви кажам еден пример, имавме еден скеч што се емитуваше за еден актуелен политичар и после тој скеч политичарот 5 години не ни правеше муабет сè до една средба со заеднички пријатели и оттогаш повторно се поздравуваме. Втор случај ќе ви кажам од другата опција, во една прилика политичар ни раскажа ситуација која беше ептен згодна за скеч,и ја обработивме во скеч на којшто и тој и сите околу него, а и цела публика слатко се смееше, но кога тие дојдоа на власт и ние го репризиравме истиот скеч, тој човек се налути, тоа се ви кажува. Намерно не спомнувам имиња, не заради друго, не сакам да употребувам имиња во овие моменти бидејќи последниве денови од годинава што измина толку многу работи се случуваа што не сакам да бидам погрешно сфатен.
А таман сакав да ве прашам за малку имиња, затоа што во една од емисиите на НННРВ го номиниравте Слободан Милошевиќ за Оскар, по мартовските протести во 1991 година.
Да, да, се сеќавам.
Во денешно време кои од македонските политичари би ги номинирале за Оскар и во која категорија би ги номинирале, мислам на категориите од Оскар?
Да ви кажам нешто за Слободан Милошевиќ, малку е подолга таа приказна. Милошевиќ се појави во Југославија како демократско откритие, како олицетворение на демократијата, сите во тоа време бевме одушевени од појавата на Слободан Милошевиќ и мислевме дека се роди новиот Тито, зборувам во тоа време беше така. Но со тек на време Слободан Милошевиќ почна да ги покажува забите, но не само забите, туку почна и канџите да ги покажува. Така што, на почеток ние во нашата редакција имавме односно правевме еден емисија „Криза на социјализмот“ и меѓу другите ни требаше изјава од Милошевиќ. Сите ни велеа вие сте луди, вие не сте нормални, како ќе добиете изјава од него. Ние на прво вртење во кабинетот, човекот ни се јави на телефон и добивме изјава од него. Ни рече, во секое време кога ќе ви треба изјава јавете се. Ние после често кога имавме потреба изјава од него, многу често се јавуваме и секогаш добивавме изјава и мене просто ми беше тешко да го препознаам дека се работи за истиот човек. Тој после стана диктатор, растури сè што беше правено со години, јас што викам Југославија можеше да се распадне на два начина, со војна или како секој нормален развод на двајца сопружници, иако во случајов станува збор за полигамија. Можеа да се разведат на лист, да потпишат, и да нема ни жртви, да нема ни расправии, да нема ништо. Јас сепак никого тука не би споредил со Слободан Милошевиќ, би било навистина незаслужено да се спореди, барем за тој што мислам дека е најблиску до него му недостигаат 20 проценти за да го стигне.
Но во контекст на глума пред народот, кој заслужува Оскар?
А тука мислам дека, нема да спомнам имиња, но ќе споменам партии. Мислам дека тука ВМРО-ДПМНЕ е на прво место и води дебело, па има празно место, па СДСМ е на одличното трето место.
Во кои категории би ги ставиле од Оскар категориите?
Во сите, пред сè сценарио, па режија, продукција, во сите категории се врвни. Посебно, морам да ви кажам нешто затоа што тоа ми е мене работа, јас со новинарство, продукција, маркетинг се занимавам повеќе од 30 години. Ова што ВМРО-ДПМНЕ го работи, особено во делот на маркетинг, може да му позавидат и најголемите светски агенции. Толку се вешти. Рекламирањето, кое било, е на некој начин манипулација со луѓето. Паста за заби да рекламираш, со самото тоа што се појавува на телевизија, ја фаворизираш. Без разлика дали си ја платил рекламата или не, тоа е манипулација со гледачите. Милам дека тие толку класично, како по учебник, ја водат сопствената презентација, а толку вешто и софистицирано прикриена како да работат исклучиво за интересите на државата. Си најдоа прекрасен начин, а и извор на финансирање, преку презентација на државата да си ја промовираат сопствената партија. Значи тука им нема рамен и нема да има мислам дека долго време. Мислам дека, искрено да ви кажам, убеден сум дека тоа го работи некој за нив, нормално што е професионалец и кој што е добро платен.
Во политичката пародија во која живееме , колку е тешко, а колку е лесно да се направи шега со оглед на тоа што живееме како да сме Монти-пајтон или на македонски начин кажано живееме во К-15?
Тоа е проблемот наш, тоа ни е најголемиот проблем, ние стануваме неинтересни покрај сето она што ни се случува. Како да направиш ти пародија на ова што ни се случува, тоа само по себе е пародија. Значи едноставно можам да ги замолам политичарите да не ни се мешаат во работата, а еве ние ветуваме дека нема да се појавиме на избори.
Во целава ситуација ги видовме македонските уметници, се појавија на протести, односно контра-протести во знак на поддршка на власта и нејзините проекти и во знак на поддршка на одредени кандидати од опозицијата. Што се случува со македонска уметност?
Во нормални услови или во нормални плуралистички услови да кажам, ништо не е страшно некој да застане во одбрана на некоја партија или да е член на една партија. Кај нас се толку заострени работите, до тој степен, што членувањето во една партија е или грев или злосторство, во ниту еден случај не се сфаќа, а не се ни практицира како нормална и природна работа. Е сега кога ќе видиме кој зад кого стои, не може човек да не помисли дека личниот интерес го обврзува да застане зад некоја опција. Мене ми е жал што морам да го кажам ова, меѓутоа не очекував ни од една ни од друга страна, апсолутно не размислувам сега за кого зборувам, не очекував дека некој ќе се појави и ќе се дрзне до тој степен да сопствениот уметнички интегритет го стави во функција на политиката, на некоја партија за мандат од 4 или 6 или 8 години или доживотен мандат. Јас лично мислам дека, односно мислев дека уметниците, спортистите и другите јавни личности треба да бидат оние кои ќе ја смируваат топката, оние кои ќе апелираат на разум и на крајот на краиштата можеби и оние кои што ќе се појават како третата опција да види народот дека има и разумни луѓе во државава. Кај мене се јави толку големо разочарување, значи јас го сфаќам тоа да имаш симпатија према партија, го сфаќам тоа да членуваш во партија, го сфаќам тоа заради членството и симпатиите што ги искажуваш јавно да добиеш јавна функција како директор на театар или директор на јавно претпријатие или било што, но не можам да сфатам заради тоа да добиваш улоги или поради тоа во знак на благодарност утре некој или некоја група да се појавуваат во функција на презентација или одбрана на активностите на одредена партија. Мислам дека тоа на глумците не смее да им се случува, а им се случува за жал и тука е моето најголемо разочарување. И од муабетите што овие денови ги слушаме и си ги правиме во меани со луѓе, на пример мене ме среќаваат и ми велат „Вас ве немаше“, а јас велам „како не немаше, секој ден не има на Алфа ТВ“, а тие ми додаваат „Не, не, не, ве немаше на протестите, не се појавивте, не зборувавте никаде“. Луѓето веќе се донесени до тој степен на погрешно перцепирање на демократијата и воопшто на тоа да разбираат дека мора некаде да припаѓаш, за да можеш да функционираш. Е сега, за жал ние тоа го чувствуваме во работењето. Ние не припаѓаме никаде и затоа функционирањето туку речи не ни функционира. Значи бевме прва продукција во Македонија, прва приватна продукција, 80 проценти од кадрите кои работеа подоцна кај другите агенции кај нас учеа занает, сега има и други дечки нели. Ние маркетинг агенцијата одамна ја растуривме, продукцијата функционира само со еден проект, а тоа е К-15 и тој проект функционира затоа што ние упорно со глава во ѕид сакаме тој да не згасне, инаку финансиска исплатливост не само што нема, туку народски кажано влагаме во була, но тоа не е тема на разговоров.
Во тој контекст, може ли да хуморот во денешново општество да се продаде како производ?
Хуморот поради својата природа е ретка работа и хуморот и сатирата во светот се барана категорија и заради тоа се скап производ. Ако сакате да откупите хумористична серија, на пример на Монти Пајтон или на Чарли Чаплин или која било, треба дебело да платите. Кај нас во Македонија тоа не функционира, можам една паралела да направам со соседна Бугарија, затоа што имавме некои понуди таму да работиме. Кога не убедуваа таму да работиме ни кажаа дека еден од нивните хумористи е на петто место во првите десет најбогати луѓе во земјата. Тоа кај нас е незамисливо. Погледнете со нашите артисти што се случува. На некои од нив кариерата ќе ги им помине, а никогаш нема да заиграат во некоја хумористична претстава, нема хумористичен текстови. А не само тоа, не функционираат театрите како што треба. Сега во моментов главна животна егзистенција артистите обезбедуваат од натсинхронизација на турски серии, инаку беа тешка социјална категорија, освен оние кои одработуваат за некои партии, а партиите веројатно знаат тоа да го наградат.
Се појавија многу „глумци“ на разни „спонтани собири“ кои што излегоа поинтересни од глумците кои излегоа на контра-протести.
Е па тие се тие што ни го земаат лебот.
Токму тоа сакав да ве прашам, дали има опасност таквите „глумци“ да им земат лебот на актерите со нивното однесување?
За жал постои, ние малку се шегуваме, тие не сакаат да ни го земат лебот од проста причина затоа што кај нас леб нема. Меѓутоа со однесувањето докажуваат дека се многу поинтересни, многу посмешни од ликовите кои ние ги третираме во К-15, така што навистина ни се сериозна конкуренција. Има некои работи за кои ни велат зашто не направивте скеч за некој настан, а тоа само по себе е пародија. Како да направиш скеч, ако на тоа правиме пародија ќе излезе дека нормалната слика ќе треба да ја одработиме. Цело време е така од осамостојувањето па навака постојано имаме потенцијални „глумци“ кои не загрозуваат.
Во изминативе неколку години сменивте неколку телевизиски куќи па и сами отворивте телевизија. Кога политиката, а кога пазарот беше виновник или иницијатор за промените?
Убаво прашање ама заборавите кога рековте отворивте да додадете дека и многу брзо ја затворивте телевизија. Медиумскиот пазар во Македонија е многу мал, медиуми има премногу. Тука јас мислам дека најголемата вина ја носи фондацијата Сорос, заради тоа што во моментот, сакајќи да направи добро дело направи лоша проценка и им помогна на погрешни луѓе да отворат медиуми и после се покажа, односно времето покажа дека тука е направена голема грешка. Значи имаме една ситуација каде што се помагаат телевизии, се опремија комплетно телевизии кои подоцна се продаваа, ја продаваа опремата за некој ситен профит. Мислам дека целта не се постигна, јас тврдам и стојам на тоа и можам да го елаборирам мојот став во дебата со секој кој не се согласува со тоа вклучувајќи ги и луѓето од Сорос. На Македонија за таков концепт каков што сакаше да гради Сорос со многу медиуми повеќе и беше потребно да отвори центар за тренинг на новинари, водители и други кадри за нормално функционирање на телевизиите. Јас најодговорно тврдам дека 70 насто од телевизиите во Македонија не работат по нормален концепт. Тоа што тие остануваат во игра и што финансиски се одржуваат е благодарение на тоа што владата ги финансира оние што сака да ги финансира и благодарение што зад секоја поголема телевизија стои поголема фирма која може да си дозволи да финансира телевизија, а тоа го знаеме сите, до скоро немаше ниту една телевизија која работи рентабилно. Не може во една држава која има два милиона народ да има, сега не ја знам точната бројка, ама мислам дека се околу 300 медиуми од кои 100 се телевизии, а 200 радија. Тука и државата направи големи утки. Замислете вие, може тоа со новиот закон за медиуми ќе се регулира ама ние имаме Совет за радиодифузија кој како институција е замислен да ги регулира електронските медиуми, а печатените медиуми? Како може да не постои институција која ќе ги опфати сите медиуми, ако веќе треба да има таква институција. Јас лично сметам дека не треба да има таква институција, или ако треба да ја има, таа не треба да служи за идеолошко оценување на работата на медиумите, може да зборува за технички стандарди или слично но не смее да се меша во уредувачка политика. Па дали гледате како тече узурпацијата на институциите. Сега ќе ви цитирам една реченица „независниот судски совет не може да се конституира сè уште затоа што не се определени двајцата членови од СДСМ што треба да бидат членови или од ВМРО-ДПМНЕ.“ Значи независниот се вели! Или ова што се случи со СРД, одеднаш се внесоа толку и толку членови за да се земе предноста и тоа мислам дека може да нема крај. Може да се случи утре во некоја институција ставајќи така член по член да дојде ред да на пример Судскиот совет да има 150 членови како Парламент за да може да се надгласуваат зависно од тоа кој е на власт во моментот. Тоа се случува секаде, узурпиран е комплетно општествениот простор, дури ова е малку може и радикално, но јас мислам дека и во нормалниот секојдневен живот како да се врши промена на народот наједноставно кажано. Сè што не е ВМРО-ДПМНЕ се трга на страна од сè што значи позиција, од сè што значи функција за да се стават нивни луѓе. Значи тој процес е во тек, и тие додека не го заокружат тој процес мислам дека нема да застанат. Е сега зошто го прават тоа, затоа што досега, ако сакаме да бидеме искрени и реални, досега 100 насто од институциите беа на СДСМ. Ете последната битка сега во судството се води со последните назначувања. ВМРО-ДПМНЕ сè уште не може во целост да го стави судството под своја капа затоа што половина од луѓето што се останати таму се оние што се симпатизери на СДСМ, дури и тие што не се, оние што нормално си ја бркаат работата се ставени во таа категорија и тие така си го прават есапот како во една поговорка „Така Петко знае, така плаши деца“ , така се однесуваат нашите политичари. Значи за тие да бидат сигурни дека го имаат под контрола мора да си стават секаде на сите клучни места нивни луѓе. Тоа им успеа секаде им остана уште судството да се реши.
Во една прилика изјавивте дека на Македонија и е потребен стечаен управител за да ја извлече од кризата. Може ли денеска таков лик да ја извлече од моменталната политичка криза и да ја стави на прав пат?
Најодговорно тврдам дека во Македонија толку едноставно се решава работата од повеќе причини, само треба добра волја на моментално „зајадените“ две партии. Значи прво на оваа партија што е на власт, па потоа на опозицијата. Еве, ако успеат да се договорат, да се тргнат на страна и да се договорат да направат конкурс или тендер сега по модерно, да направат тендер за управител на Република Македонија. Пред некој ден имавме таков скеч дека има некој странски инвеститор кој е заинтересиран да дојде во Македонија, сака да вложи 5 милиони евра, меѓутоа има еден услов - да се распушти Парламентот, да се распушти Владата, да се распуштат сите институции, да остане само тој и тој да ја среди државата на ниво на јавно претпријатие. Во светот има холдинзи кои имаат повеќе вработени отколку што има жители во Република Македонија. Јас ви гарантирам дека еден поуспешен директор на стоковна куќа од Кина, многу полесно ќе направи попис на населението во Македонија, отколку што кај нас се прави пописот. Ние не можеме да спроведеме попис, бидејќи ние не правиме попис, ние го штимаме. Нас ни требаат штимери, не ни требаат попишувачи и ако нема добар штимер, пописот ќе биде неуспешен. Верувајте дека еден успешен менаџер, јас мислам дека и во државата имаме такви, дури мислам дека и во владата има такви луѓе кои што можат да ја изменаџираат државата, под услов да не работат под никаков притисок, под никакви закани, под услов да работат онака како налагаат најнормалните деловни услови за работење.
Како вие се справувате со притисоците и со заканите?
За притисокот пијам апчиња, а со другите работи се справувам со тоа што сум опериран од сите видови закани. Сум го поминал тоа, ни се јавуваат луѓе да ни се закануваат, иако морам да кажам дека тоа е многу малку, јас не сум доживеал некој директно да дојде и да каже - Вас треба да ве нема, вас треба да ве тргнат од програма или да ве ликвидираат, или пак некој да ни се заканува физички или било како. Има многу софистицирани начини кои ги употребуваат и за наша несреќа тоа им успеа. Ние како фирма, како бизнис сме пред тотален крах, без разлика на тоа што емисијата нормално си тече и што народ сака да ја гледа, што популарноста не опаѓа веќе 18 години. Сега има една среќна околност, ние на 23 ноември наполнивме 18 години, сега сме полнолетни, сами одговараме за постапките, значи ако јас нешто направам, нема моите да ги повикаат на родителско, имаме право сами да донесуваме одлуки и од сега натаму и од нас зависи и од нашето однесување како ќе тече нашата работа, зборувам во делот на политичкото опкружување, во политички контекст да речеме.
Стравувате ли од цензура, од тоа и емисијата да доживее крах?
Да, само тука имам страв, бидејќи не е тоа цензура, тоа е..., нема термин за тоа. Значи никој нема да се јави и да рече немојте да потпишувате договор со К-15 продукција за да се емитува К-15, туку со самото тоа што и телевизиите и другите луѓе што гледаат што им се случува на тие што соработуваат со К-15 и што ни се случува нам, луѓето се ранлива категорија, нормално е човекот да има разум, нормално е во еден момент да рече - Зошто јас да се рекламирам во К-15, а со тоа излегува дека, зошто така го разбираат политичарите, ја поддржува и финансира нашата емисија и подобро им е да си стојат на страна, зошто да се ставам во уста и во очи на оние кои и мене утре може да ми воведат репресивни методи и мерки.
Се исповедал ли некој бизнисмен, да ви каже нешто такво?
Ни се исповедале многу луѓе дека нè сакаат. Еден човек кој што ни беше клиент ни понуди да ни плати дел од сумата, но под услов да не го рекламираме, значи луѓето се подготвени и да платат, само да не кажуваме дека ни платиле. Тоа веќе не е бизнис, тоа е помош, човекот сакал да ни помогне. Е такви оваа година има повеќе што се јавија, нормално дека ги одбивме сите, затоа што многу е непријатно кога знаеш дека можеш да си го заработиш лебот многу едноставно и многу чесно, а некој да те спречува со тоа што на другите им забранува да ти дадат да јадеш, не им забранува директно, меѓутоа другите знаат дека ако влезат во таа шема со нас, дека утре може да бидат репресирани.
Во тој контекст на социјалните мрежи по појавата на вашиот скеч „Збогум Македонијо“ се крена голема паника дека се случува цензура, затоа што на два-три пати го снема youtube каналот на кој беше постирано видеото. Ја расчистивте ли мистеријата, беше цензура или пак во прашање е нешто друго?
Не, немаше цензура никаква. Мислам дека сета работа беше од техничка природа. Искрено да ви кажам можеби ќе ви звучи малку чудно меѓутоа стварно не сум многу во тек што се случуваше во тој дел. Знам дека се појавило на youtube, веројатно е поставено од наши обожаватели, потоа од технички причини знам дека ние интервениравме нешто во тонот, некои корекции се правеа, дефинитивно исклучиво од техничка природа е сето тоа. Тоа што излезе така е склоп на околности, кој го извадил, зошто е извадено, дали некој се заканил.
Можеби самата ситуација допринесе за сите прашања.
Да и самата ситуација допринесе од најобична техничка работа што сè може да се случи. Тоа нормално заради популарноста нам ни оди во прилог, меѓутоа апсолутно не никаква цензура или интервенција од страна или било што. Тие што интервенираат знаат, вешти се, не го прават тоа така да биде толку јавно, јас не знам како им се случи ова, меѓутоа изгледа главниот диригент не беше во моментот тука и немаше кој да го смени сценариото, односно да напише други ноти, зошто употребив термин диригент, а не режисер или сценарист.
Ако е К-15 огледало на македонското општество, што гледате вие во него, каква иднина може да се предвиди?
Не сум сигурен дали е огледало или е фотографија, постер кој кога ќе погледнеме во него се сеќаваме на сè што се случувало во државата и тогаш гледаме всушност дека ништо не се сменило за сите овие години. Мислам дека ќе ми ја сфатат поентата. К-15 е огледало на она што се случува во државата, меѓутоа огледалото повторува една иста приказна цело време, но не вика К-15, К-15 ти си најубавиот на светот, туку покажува дека ништо не се сменило во последните 20 години, откако постои К-15. Ние имаме скечеви што сме ги снимиле пред 18 години, што спаѓаат во категоријата политичка сатира, сега да ги пуштиме, освен што мене брадата не ми е бела, туку црна, Васко нема бели влакна и Бранко повеќе зборува како Миле Паника, а не како охриѓанец или некој друг лик, друго ништо не е сменето. Тоа е лош знак за случувањата и лош доказ за тоа што се работело. Тоа само потврдува дека ние не сме имале никаков просперитет во последните 18 години и не може никој да се удира во гради и да каже Ако изградите згради кои чинат не знам колку милиони, 2, 200 милиона или 2 милијарди, тоа е ирелевантно, а во исто време имате луѓе кои немаат леб да јадат и на кои животот ќе им помине на недостоинствен човечки начин, може цел животен век да им помине, а да не се почувствуваат во ниту еден момент како нормален човек, да нема нормален оброк, да нема кај да преспие, да не може децата во школо да ги запише. Ние имаме луѓе кои не знаат дека децата треба да се школуваат и за жал гледате ли како нашите институции реагираат, кога ќе видат на телевизија или во весник репортажа за некоја таква фамилија, утредента одат да им помогнат, а кај биле до тогаш.
