2012 прошетка низ Скопје, гледате згради со фасади, од сите страни, се е легално изградено, дивоградбите урнати, тие што не платиле казна им го конфискувале имотот, пред банките и поштите чекаат луѓе за да ги исплатат последните казни од тоа што имале дивоградба. Се прашувате дали Законот за градба им даде европски лик на градовите? Дали закони кои не приближуваат кон Европа или кои не враќаат кон минатото. Се враќаме во сегашно време. Ако се прошетате само низ центарот во Скопје, ќе можете да забележите дека секоја нова градба барем на еден ѕид нема фасада. Немаат фасади ни многу објекти во кои сега се сместени амбасади или реномирани фирми. Но тоа не е најголемиот проблем, низ Македонија постојат цели населби во кои ретко која куќа има фасада. Обично тоа се куќи на иселеници, кои започнале да градат но работата застанала, или пак едноставно луѓето немаат пари да си ја доизградат куќата. Скопјанецот Коле Цветковски потврдува дека парите се причина зошто на неговата куќа со години не успел да направи фасада.
„Видете, куќата ја правев некаде во 1991 година, баш во времето на распаѓањето на поранешна Југославија. Неколку години после тоа останав без работа, сопругата уште претходно во 1992 година остана без работа, уште се немавме вселено кога останавме без работа. И сега што ќе реализираш, сега едвај една соба неможеш да направиш, а не па фасада да ставиш. Куќата од 1992 година како сум вселен, како што сум ставил циглите, така е оставено.“
„Експрес“ закон
Само до пред неколу месеци парламентарците набрзина гласаа позитивно и набрзина донесоа неколу закони и покрај острите реакции и на опозицијата и на граѓаните. Меѓу оние кои власта ги опишува како закони по терк на Европа, а останатите како ригорозни идискриминаторски, е и дополната на Законот за градба. Претставниците на општините велат дека Законот е тешко применлив, граѓаните се жалат дека на тој начин ќе останат без она што им останало од татковците и дедовците, надлежните велат дека на тој начин ќе се стави ред во урабанистичкиот хаос и дека конечно градовите ќе заличат на нешто. Според законот ќе се конфискува имотот ако на него има дивоградба, а сопственикот неможе да си ја плати казната, ќе има казни за зградите без фасади, периодот на изградба неможе да трае вечно а има и други измени кои наидоа на низа недозарбирања. Ако имате например легално изградена куќа, но една од терасите е нелагално доградена, три години ќе плаќате казна што е во вредност од три проценти од вкупната вредност на куќата, а истовремено ќе треба да ја урнете и терасата. Што значи дека ако вашата куќа е проценета на 10 илјади евра, вие за три годин ќе платите една третина од вредноста на вашата куќа. А доколку пак немате пари да ја платите казната, тогаш ќе ви биде конфискуван целиот имот. Дел од експерите велат дека е во ред да се конфискува објектот кој е бесправно изграден, но не и да се одзема целото земјиште.
„Мислам дека не би требало да биде одземен имотот затоа што во најмала рака тоа ќе биде повреда на начелото на сопственост кое што е загарантирано како со Уставот на Република Македонија, така и со Конвенцијата за европски права.“
Доследно спроведување - проблем за граѓаните?
Професор, Мирослав Грчев пред Уставниот суд го оспори делот за конфискација на земјиште од новиот Закон за градба. Грчев вели дека доколку власта го спроведува доследно законот , тоа ќе предизвика проблеми во животот на граѓаните.
Ќе се стави ли крај на хаосот во градежништвото?
,,Зголемените стандарди и мерки за санкционирање ќе обезбеди да огромен број од населението во Македонија да се инкриминира практично. На еден одреден начин сите по некој основ ќе станат виновни.“
Па затоа Грчев смета дека власта незнае што се може да предизвика законот или пак нема намера да го спроведува.
,,Меѓутоа сметам дека самото донесување на законот е еден вид заплашување на населението и обезбедување на поволни околности за рекетирање, застрашување и политичко репресирање на еден одреден начин на поединци.“
Градоначлниците на неколку општини се пожалија дека Законот е тешко спроведлив во пракса.
,,Прво тешко е да се спроведе такво нешто, а второ и да се спроведе мислам на крај ќе дојдеме до конфискација на нешто што е диво градба и општината нема никаква полза од тоа.“
,,Ние не сме толку богати за да се ставиме во еден директен конфликт со нашите граѓани.“
велат градоначалниците на Чаир, Изет Меџити и на Гостивар Руфи Османи. Законот предвидува серија парични казни. Доколку сопствениците на куќи во рок од две години не стават фасада на објектот, ќе заработат казна од 100 до 3.000 евра, а доколку за четири години, од денот на добивањето одобрение за градба, објектот не биде завршен, казните се движат од три до девет илјади евра. Но, Коле Цветковски вели дека казните не го плашат, бидејќи и онака нема што да му земат.
,,Што можат да ме казнат, што може да ми земат? Што може да ме казнат со 500 евра, од каде ќе ги земе тие пари? Да дојде дома, да ми конфискува нешто? Нека дојде да ми земе, нема ништо што вреди 500 евра.„
За власта – закон по европски терк, а не национализација
За власта законот е подготвуван по европски терк.Министерот за транспорт и врски Миле Јанакиевски вели дека со законот ќе се стави крај на урбаниот хаос:
,,Законот за градење е чекор напред кон регулирање на состојбата во градежништвото. Исто така се зголемуваат и санкциите од најниско ниво, па се до највисоко ниво со што на некој начин ќе се лимитира можноста за изградба на нови дивоградби во Македонија. Со имплементација на овој закон очекувам целосно уредување на работите во областа на градењето.“
Министерот негира дека со законот се врши национализација.
,,Тоа се шпекулации од некои луѓе. Значи, се работи за казна, односно предвидува казна од 3% од вредноста на објектот и се работи само за оние објекти кои што се наоѓаат во Деталните урбанистички план, значи во централните јадра на градовите, што значи
За недовршена фасада - казнаобјектите кои се надвор од ДУП, не важи за нив. Се работи за објекти кои што веќе имаат дозвола за градба и градителите градат спротивно на одобрението за градење. Во најчеста мера тоа се деловни објекти, згради каде што се прави профит.„
Но, законите не важат само за физичките лица, тоа важи и за локалните власти, и тие ќе треба да се погрижат за објектите кои се во нивна сопственост.
,,Јас ве уверувам дека многу државни институции и објекти се неисправни со документацијата. Што со тие објекти? Сега ние како општина ќе ги одземаме држаните објекти?“
вели експертот за урбанизам Скендер Палоши.
Експерти: Во Европа е поинаку
Иако власта тврди дека законот е изработен врз основа на искуствата од странство, експертите велат дека во Европа работите не се решаваат така.
,,Морам да ви кажам дека во компаративното право не сум сретнал дека постои. Навистина луѓето кои што го прекршуваат законот се санкционираат, меѓутоа не на ваков начин. Ова преставува драконска казна и директен актак врз основно уставно начело, а тоа е начелото на сопственост. Така што несмее да ви биде одземено земјиштето кое што на некој начин сте го стекнале по пат на наследство или друг правен основ, затоа што вие против правно сте граделе, или вашата градба несоодвествува со маркицата или незнам што...“
вели правникот Никола Тупанчевски. Архитектите му забележуваат на законот:
,,Конкретно луѓето кои што сакаат да градат и се со намера да направат нешто чесно и да го остават на своите потомци, го прават тоа по сите прописи, а оние кои што мислат да го изиграат законот, нивните намери се ,,читаат„ веднаш.„
вели архитектот Ристо Здравев. Експертите велат дека за да профункционира законот во пракса, неопходни му се дополнителни измени, а потребно е да се донесе и закон за легализација на дивоградби.
Мислам дека не би требало да биде одземен имотот затоа што во најмала рака тоа ќе биде повреда на начелото на сопственост кое што е загарантирано како со Уставот на Република Македонија, така и со Конвенцијата за европски права.
„Видете, куќата ја правев некаде во 1991 година, баш во времето на распаѓањето на поранешна Југославија. Неколку години после тоа останав без работа, сопругата уште претходно во 1992 година остана без работа, уште се немавме вселено кога останавме без работа. И сега што ќе реализираш, сега едвај една соба неможеш да направиш, а не па фасада да ставиш. Куќата од 1992 година како сум вселен, како што сум ставил циглите, така е оставено.“
„Експрес“ закон
Само до пред неколу месеци парламентарците набрзина гласаа позитивно и набрзина донесоа неколу закони и покрај острите реакции и на опозицијата и на граѓаните. Меѓу оние кои власта ги опишува како закони по терк на Европа, а останатите како ригорозни и
„Мислам дека не би требало да биде одземен имотот затоа што во најмала рака тоа ќе биде повреда на начелото на сопственост кое што е загарантирано како со Уставот на Република Македонија, така и со Конвенцијата за европски права.“
Доследно спроведување - проблем за граѓаните?
Професор, Мирослав Грчев пред Уставниот суд го оспори делот за конфискација на земјиште од новиот Закон за градба. Грчев вели дека доколку власта го спроведува доследно законот , тоа ќе предизвика проблеми во животот на граѓаните.
,,Зголемените стандарди и мерки за санкционирање ќе обезбеди да огромен број од населението во Македонија да се инкриминира практично. На еден одреден начин сите по некој основ ќе станат виновни.“
Па затоа Грчев смета дека власта незнае што се може да предизвика законот или пак нема намера да го спроведува.
,,Меѓутоа сметам дека самото донесување на законот е еден вид заплашување на населението и обезбедување на поволни околности за рекетирање, застрашување и политичко репресирање на еден одреден начин на поединци.“
Градоначлниците на неколку општини се пожалија дека Законот е тешко спроведлив во пракса.
,,Прво тешко е да се спроведе такво нешто, а второ и да се спроведе мислам на крај ќе дојдеме до конфискација на нешто што е диво градба и општината нема никаква полза од тоа.“
,,Ние не сме толку богати за да се ставиме во еден директен конфликт со нашите граѓани.“
велат градоначалниците на Чаир, Изет Меџити и на Гостивар Руфи Османи. Законот предвидува серија парични казни. Доколку сопствениците на куќи во рок од две години не стават фасада на објектот, ќе заработат казна од 100 до 3.000 евра, а доколку за четири години, од денот на добивањето одобрение за градба, објектот не биде завршен, казните се движат од три до девет илјади евра. Но, Коле Цветковски вели дека казните не го плашат, бидејќи и онака нема што да му земат.
,,Што можат да ме казнат, што може да ми земат? Што може да ме казнат со 500 евра, од каде ќе ги земе тие пари? Да дојде дома, да ми конфискува нешто? Нека дојде да ми земе, нема ништо што вреди 500 евра.„
За власта – закон по европски терк, а не национализација
За власта законот е подготвуван по европски терк.Министерот за транспорт и врски Миле Јанакиевски вели дека со законот ќе се стави крај на урбаниот хаос:
,,Законот за градење е чекор напред кон регулирање на состојбата во градежништвото. Исто така се зголемуваат и санкциите од најниско ниво, па се до највисоко ниво со што на некој начин ќе се лимитира можноста за изградба на нови дивоградби во Македонија. Со имплементација на овој закон очекувам целосно уредување на работите во областа на градењето.“
Министерот негира дека со законот се врши национализација.
,,Тоа се шпекулации од некои луѓе. Значи, се работи за казна, односно предвидува казна од 3% од вредноста на објектот и се работи само за оние објекти кои што се наоѓаат во Деталните урбанистички план, значи во централните јадра на градовите, што значи
Но, законите не важат само за физичките лица, тоа важи и за локалните власти, и тие ќе треба да се погрижат за објектите кои се во нивна сопственост.
,,Јас ве уверувам дека многу државни институции и објекти се неисправни со документацијата. Што со тие објекти? Сега ние како општина ќе ги одземаме држаните објекти?“
вели експертот за урбанизам Скендер Палоши.
Експерти: Во Европа е поинаку
Иако власта тврди дека законот е изработен врз основа на искуствата од странство, експертите велат дека во Европа работите не се решаваат така.
,,Морам да ви кажам дека во компаративното право не сум сретнал дека постои. Навистина луѓето кои што го прекршуваат законот се санкционираат, меѓутоа не на ваков начин. Ова преставува драконска казна и директен актак врз основно уставно начело, а тоа е начелото на сопственост. Така што несмее да ви биде одземено земјиштето кое што на некој начин сте го стекнале по пат на наследство или друг правен основ, затоа што вие против правно сте граделе, или вашата градба несоодвествува со маркицата или незнам што...“
вели правникот Никола Тупанчевски. Архитектите му забележуваат на законот:
,,Конкретно луѓето кои што сакаат да градат и се со намера да направат нешто чесно и да го остават на своите потомци, го прават тоа по сите прописи, а оние кои што мислат да го изиграат законот, нивните намери се ,,читаат„ веднаш.„
вели архитектот Ристо Здравев. Експертите велат дека за да профункционира законот во пракса, неопходни му се дополнителни измени, а потребно е да се донесе и закон за легализација на дивоградби.
